♘امیرحسین♞
♘ مدیریت انجمن اسب ایران ♞
"ويس بابا" که اکنون چهار ساله است، نمی داند چه قيمتی دارد و هر هفته با قهرمان شدنش در مسابقات کورس، ارزش بيشتری پيدا می کند. او يکی از صدها اسبی است که جمعه‌ها در مسابقات مختلف اسبدوانی ايران به ميدان می‌آيد تا اوقات فراغت علاقه‌مندانی را که بيشتر ترکمن هستند، پر کند.
در ميدان‌های اسبدوانی ايران، پيش بينی برد و باخت اسب ها به صورت رسمی و از طريق فدراسيون سوارکاری صورت می گیرد اما شرط بندی بر روی آن ها به صورت غير رسمی هم در حال انجام است. اتفاقی که به صورت اصل ماجرای سوارکاری ايران درآمده و جنبه حاشيه ای ندارد.
"رضازاده" مسئول سابق پيش‌بينی کامپيوتری مسابقات کورس، انواع شرط بندی يا پيش بينی رسمی موجود در مسابقات اسبدوانی ايران را چنين شرح می دهد:"پيش‌بر، نوعی شرط بندی است که در آن، فرد شرکت کننده بايد اسبی را انتخاب کند که مقام اول را به دست آورد. در شرط بندی دو قلو، دو اسب انتخابی بايد مقام های اول و دوم را از آن خود کنند. شرط بندی که در آن اسب انتخابی مقام اول، دوم يا سوم را کسب کند پی‌بر گفته می شود. در شرط بندی سه پره، امتيازی که سه اسب در دورهای ششم تا هشتم به دست می آورند، در نظر گرفته می شود و جوايز، بين دارندگان بالاترين امتيازها تقسيم می‌شوند و در نوع شرط بندی پنج‌پر، پنج اسب انتخابی در پنج دور، بايد بيشترين امتياز را کسب کند ".
به گفته وی، جوايز اين شرط بندی ها که تنها به پيش‌بينی رسمی فدراسيون مربوط می‌شوند، بر اساس تعداد شرکت کنندگان و برندگان پرداخت می شود.
نگين، که به تازگی دانشگاه خود را تمام کرده، بيشتر از اين نوع پيش‌بينی استفاده می‌کند: "قيمتش زياد نيست و در صورت باخت، ضرری بيش از ۱۰۰۰ تا ۵ هزار تومان نمی کنی. چون نرخ اين نوع شرط بندی، بيشتر از اين ارقام نيست. پيش‌بينی کامپيوتری، هيجان تماشای مسابقات را هم بالا می برد و هر لحظه می توانی نتيجه را دنبال کنی."
"اگر خوش شانس باشی، می توانی پس از پايان هر دور برای دريافت جايزه به باجه های کامپيوتری بروی." نگين تنها يک بار شانس بردن در مسابقات را پيدا کرده است.
اما خارج از نظام رسمی شرط بندی، قيمت گذاری بر روی اسب ها هيچ قانونی ندارد. فدراسيون سوارکاری، با نصب کامپيوتر در کنار ميدان ها، تلاش زيادی کرده تا از رونق فروش کاذب اسب ها جلوگيری و شرط بندی ها را "اسلامی" کند، اما يکی از پر رونق ترين بخش های مسابقات اسبدوانی، شرط بندی های غير رسمی بر روی اسب هاست.
فروش مجازی اسب‌ها
موسی، از اهالی گنبد که مسابقات اسب دوانی گنبد، ترکمن صحرا و تهران را از نزديک دنبال می کند، درباره نحوه قيمت گذاری اسب ها می گويد: "افرادی که از سوی فدراسيون انتخاب شده‌اند، در روز قبل يا صبح روز مسابقه، اسب ها را به صورت مجازی به علاقه مندان می‌فروشند و در پايان هر دور مسابقه، پول‌ها با کسر حدود ۱۰ در صد – که به برگزار کننده تعلق می گيرد– به نفر برنده می رسد. قيمت‌ها بر اساس سابقه عملکرد هر اسب تفاوت دارد."
در اين نوع از شرط بندی، يک نفر طی مراسم مزايده، مالک مجازی اسب در طول مسابقه می شود. در صورت برنده شدن اسب، او برنده تمام شرط بندی هايی می شود که شرکت کنندگان پيشنهاد داده اند.
عبدالرحمن، از جمله شرکت کننده های فعال مسابقات اسبدوانی، در مورد اسب های گران قيمت می گويد:"ويس‌بابا، جزو اسب‌های گران قيمت رقابت های سوارکاری است که هر هفته حدود ۵۰۰ هزار تا يک ميليون تومان در مزايده به فروش می‌رسد. اسب‌هايی هم هستند که کمتر از پنجاه هزار تومان قيمت دارند."
موسی معتقد است که در رقابت های اسب سواری، چابکسوار، که نصف زحمت شرکت در مسابقه و برنده يا بازنده شدن، بر عهده اوست، کمترين حق و حقوق را می گيرد. به نظر او، نصف ديگر زحمت را هم اسب می کشد که از هيچ حقی در برد و باخت ها برخوردار نيست.
"حکيم ايگدری" مدير مجموعه سوارکاری گنبد که قديمی‌ترين و بزرگترين ميدان سوارکاری ايران است و يادگار دوران پيش از انقلاب محسوب می‌شود، می گويد: "در کنار اين نحوه فروش اسب ها، که به نام پيش‌بينی و به صورت شرعی انجام می شوند، افرادی هم با مليت عراقی و لبنانی هستند در کنار کورس، شرط بندی میکنند. اين افراد که با نام کابوکی در جامعه اسبدوانی شناخته شده اند، اسب‌ها را با قيمت هايی به مراتب بيش از ديگران به فروش می‌رسانند. اين خريد و فروش‌ها در نتيجه کورس هم بی‌تاثير نيست. چه بسا خريداری که اسبی را با قيمتی حدود پنج ميليون تومان در يک رقابت خريده حاضر است با چند صد هزار تومان اسب رقيب را از دور خارج کند. اين کار را هم با پرداخت پول به چابکسوار يا مربی انجام می دهد و چون به چشم نمی‌آيد، کسی متوجه ساختگی بودن آن نمی شود".
کورس‌های در حال رونق
آرش، ۳۲ ساله، هرهفته ميدان‌های مسابقات اسب دوانی تهران را برای رفع خستگی و کاهش فشارهای روانی ناشی از کار روزانه، انتخاب می کند. او تنها مسابقات اسبدوانی را در تهران ديده و آرزو می کند روزی برای تماشای مسابقات به گنبد برود: "شنيده‌ام مسابقه ها در گنبد با شور و هيجانی بيش از تهران برگزار می‌شود. همچنين استقبال هم بيشتر است که اين، جذابيت مسابقه را بالاتر می‌برد. برای من که هر روز هفته، حتی پنج‌شنبه‌ها هم بايد در محل کار حاضر باشم، امکان حضور در گنبد فراهم نيست، اما آرزو دارم تا با زندگی ترکمن ها که می‌گويند روی اسب به دنيا می آيند و روی اسب می‌ميرند، از نزديک آشنا شوم."
"خراسانی"، رييس کميته عالی اسبدوانی توضيح می‌دهد: "مسابقات کورس عموما در گنبد، بندرترکمن و تهران برگزار می‌شود. کورس بهاره از گنبد آغاز می‌شود، در بندرترکمن، کورس تابستانه خواهيم داشت و پس از برگزاری مسابقات در نوروزآباد تهران، در پاييزدوباره گنبد ميزبان کورس می‌شود. از سال گذشته هم با توافق شرکت مخابرات کيش، مسابقات کورس زمستانه را در جزيره کيش برگزار می کنيم."
"تويلی قربانی"، مربی گنبدی اسب، درباره تنوع مسابقات می‌گويد: "کورس کيش برخلاف کورس‌های ديگر رنگ و بوی خاص جزيره را دارد. هر قدر در گنبد، بندر ترکمن و حتی تهران، اکثريت با ترکمن‌ها و مردم عادی و کشاورز است، در کيش، مسافرانی از تمام کشور، با لباس‌های شيک و ظاهری آراسته برای تماشای رقابت اسب ها به ديدن مسابقات می‌آيند. کيش در حقيقت زنگ تفريحی است برای مسابقات اسبدوانی، چراکه به دليل طولانی بودن مسافت تا محل اقامت مالکان اسب ها، کمتر مربی و مالکی حاضر می‌شود اسب خود را به جزيره حمل کند تا تنها پنج هفته بدود".
سليمان، مالک اسب استاروارز در حالی که از هزينه های پر خرج اين کورس ها برای صاحبانشان می گويد، پيشنهاد می کند: "اگر کرايه رفت و برگشت اسب‌ها و تامين علوفه آنها از دوش مالکان برداشته شود و به حاميان مالی واگذار شود، می‌توان نسبت به رونق بيشتر مسابقات در کورس کيش و حتی تهران اميدوار تر بود، زيرا اين هزينه در ماه رقمی بيش از ۷۰۰ هزار تومان است که تامين آن برای مالکين دشوار است."
با این حال کورس کیش هم مشتریان خودش را دارد. سحر ۱۱ و محمد ۱۰ ساله از جمله کودکانی هستند که با کاغذهای پيش‌بينی، در کنار پيست کيش حاضرند. سحر می گويد: "ما و خانواده مان از چهارمحال آمده ايم. من و برادرم از هفته اول در مسابقات شرکت کرديم." سحر از روی قيافه اسب، ريوکالکشن را انتخاب می کند که در پايان دوم می‌شود.
شرط بندی؛ شرعی يا غير شرعی
دفتر اطلاع رسانی آيت‌الله فاضل لنکرانی در مورد اين که "شرط‌بندی روی اسب‌های مسابقات کورس اسبدوانی جايز است يا نه؟ و آيا پيش بينی‌هايی که در کنار اين مسابقات و به صورت قانونی انجام می‌گيرد، مورد تاييد است؟ می‌گويد: "مسابقه سوارکاری با شرايط شرعی آن اشکالی ندارد و جايزه تعيين شده هم حلال است. لکن شرط‌بندی افراد تماشاچی شرعی نيست و پولی هم که رد و بدل میکنند حرام است."
پايگاه اطلاع رسانی دفتر آيت‌الله صافی گلپايگانی هم پاسخ اين سوآل را منوط به ارايه تعريف درست از شرط‌بندها دانسته و اعلام کرده: "اين سوآل تا حدودی اجمال دارد".
آنچه که امروز فدراسيون با آن به ديد يک مساله می‌نگرد، گسترش پيش‌بينی برای جذب مردم به ميدان های سوارکاری است. "زين‌العابدين واردی"، نايب رئيس فدراسيون سوارکاری، با اشاره به موضوع شرط بندی روی اسب‌های مسابقات اسبدوانی می گويد: "پيش‌بينی، وجه شرعی شرط‌بندی است و شکل کار به اين صورت است که اشخاص، پيش‌بينی خود را از نتايج مسابقات اعلام میکنند و چنانچه درست باشد، هدايايی به آنها تعلق می‌گيرد."
واردی درباره اقدامات فدراسيون برای رونق بخشيدن بيشتر به شرط بندی های رسمی می گويد: "ما در تلاشيم که شرط‌بندی از طريق اختيار وکيل امکان پذير باشد، به اين صورت که سوارکار، به اشخاص ديگر، اختيار دهد تا به وکالت از او با سوارکار ديگر يا با وکيل او شرط‌بندی کند." او البته تاکيد می کند که "اين موضوع هنوز عملی نشده است ."
به گفته او اگر اين موضوع عملی و مجوزهای شرعی صادر شود، دستگاه‌های مدرنی وارد سيستم شرط‌بندی می‌شوند که امکان شرکت‌کردن فرد علاقه‌مند به شرط‌بندی از سراسر کشور وجود خواهد داشت. در صورت عملی شدن اين طرح، فروش مجازی اسب ها و نرخ بالای قيمت گذاری ها هم می تواند به صورت رسمی ادامه پيدا کند و بخش بين المللی بازی ها هم قابل اجرا و پياده سازی خواهد شد. بخشی که هنوز به دلايل مختلف که قانونی نبودن شرط بندی های کلان، يکی از آن هاست، هنوز در ايران قابل اجرا نيست.
در ميدان‌های اسبدوانی ايران، پيش بينی برد و باخت اسب ها به صورت رسمی و از طريق فدراسيون سوارکاری صورت می گیرد اما شرط بندی بر روی آن ها به صورت غير رسمی هم در حال انجام است. اتفاقی که به صورت اصل ماجرای سوارکاری ايران درآمده و جنبه حاشيه ای ندارد.
"رضازاده" مسئول سابق پيش‌بينی کامپيوتری مسابقات کورس، انواع شرط بندی يا پيش بينی رسمی موجود در مسابقات اسبدوانی ايران را چنين شرح می دهد:"پيش‌بر، نوعی شرط بندی است که در آن، فرد شرکت کننده بايد اسبی را انتخاب کند که مقام اول را به دست آورد. در شرط بندی دو قلو، دو اسب انتخابی بايد مقام های اول و دوم را از آن خود کنند. شرط بندی که در آن اسب انتخابی مقام اول، دوم يا سوم را کسب کند پی‌بر گفته می شود. در شرط بندی سه پره، امتيازی که سه اسب در دورهای ششم تا هشتم به دست می آورند، در نظر گرفته می شود و جوايز، بين دارندگان بالاترين امتيازها تقسيم می‌شوند و در نوع شرط بندی پنج‌پر، پنج اسب انتخابی در پنج دور، بايد بيشترين امتياز را کسب کند ".
به گفته وی، جوايز اين شرط بندی ها که تنها به پيش‌بينی رسمی فدراسيون مربوط می‌شوند، بر اساس تعداد شرکت کنندگان و برندگان پرداخت می شود.
نگين، که به تازگی دانشگاه خود را تمام کرده، بيشتر از اين نوع پيش‌بينی استفاده می‌کند: "قيمتش زياد نيست و در صورت باخت، ضرری بيش از ۱۰۰۰ تا ۵ هزار تومان نمی کنی. چون نرخ اين نوع شرط بندی، بيشتر از اين ارقام نيست. پيش‌بينی کامپيوتری، هيجان تماشای مسابقات را هم بالا می برد و هر لحظه می توانی نتيجه را دنبال کنی."
"اگر خوش شانس باشی، می توانی پس از پايان هر دور برای دريافت جايزه به باجه های کامپيوتری بروی." نگين تنها يک بار شانس بردن در مسابقات را پيدا کرده است.
اما خارج از نظام رسمی شرط بندی، قيمت گذاری بر روی اسب ها هيچ قانونی ندارد. فدراسيون سوارکاری، با نصب کامپيوتر در کنار ميدان ها، تلاش زيادی کرده تا از رونق فروش کاذب اسب ها جلوگيری و شرط بندی ها را "اسلامی" کند، اما يکی از پر رونق ترين بخش های مسابقات اسبدوانی، شرط بندی های غير رسمی بر روی اسب هاست.
فروش مجازی اسب‌ها
موسی، از اهالی گنبد که مسابقات اسب دوانی گنبد، ترکمن صحرا و تهران را از نزديک دنبال می کند، درباره نحوه قيمت گذاری اسب ها می گويد: "افرادی که از سوی فدراسيون انتخاب شده‌اند، در روز قبل يا صبح روز مسابقه، اسب ها را به صورت مجازی به علاقه مندان می‌فروشند و در پايان هر دور مسابقه، پول‌ها با کسر حدود ۱۰ در صد – که به برگزار کننده تعلق می گيرد– به نفر برنده می رسد. قيمت‌ها بر اساس سابقه عملکرد هر اسب تفاوت دارد."
در اين نوع از شرط بندی، يک نفر طی مراسم مزايده، مالک مجازی اسب در طول مسابقه می شود. در صورت برنده شدن اسب، او برنده تمام شرط بندی هايی می شود که شرکت کنندگان پيشنهاد داده اند.
عبدالرحمن، از جمله شرکت کننده های فعال مسابقات اسبدوانی، در مورد اسب های گران قيمت می گويد:"ويس‌بابا، جزو اسب‌های گران قيمت رقابت های سوارکاری است که هر هفته حدود ۵۰۰ هزار تا يک ميليون تومان در مزايده به فروش می‌رسد. اسب‌هايی هم هستند که کمتر از پنجاه هزار تومان قيمت دارند."
موسی معتقد است که در رقابت های اسب سواری، چابکسوار، که نصف زحمت شرکت در مسابقه و برنده يا بازنده شدن، بر عهده اوست، کمترين حق و حقوق را می گيرد. به نظر او، نصف ديگر زحمت را هم اسب می کشد که از هيچ حقی در برد و باخت ها برخوردار نيست.
"حکيم ايگدری" مدير مجموعه سوارکاری گنبد که قديمی‌ترين و بزرگترين ميدان سوارکاری ايران است و يادگار دوران پيش از انقلاب محسوب می‌شود، می گويد: "در کنار اين نحوه فروش اسب ها، که به نام پيش‌بينی و به صورت شرعی انجام می شوند، افرادی هم با مليت عراقی و لبنانی هستند در کنار کورس، شرط بندی میکنند. اين افراد که با نام کابوکی در جامعه اسبدوانی شناخته شده اند، اسب‌ها را با قيمت هايی به مراتب بيش از ديگران به فروش می‌رسانند. اين خريد و فروش‌ها در نتيجه کورس هم بی‌تاثير نيست. چه بسا خريداری که اسبی را با قيمتی حدود پنج ميليون تومان در يک رقابت خريده حاضر است با چند صد هزار تومان اسب رقيب را از دور خارج کند. اين کار را هم با پرداخت پول به چابکسوار يا مربی انجام می دهد و چون به چشم نمی‌آيد، کسی متوجه ساختگی بودن آن نمی شود".
کورس‌های در حال رونق
آرش، ۳۲ ساله، هرهفته ميدان‌های مسابقات اسب دوانی تهران را برای رفع خستگی و کاهش فشارهای روانی ناشی از کار روزانه، انتخاب می کند. او تنها مسابقات اسبدوانی را در تهران ديده و آرزو می کند روزی برای تماشای مسابقات به گنبد برود: "شنيده‌ام مسابقه ها در گنبد با شور و هيجانی بيش از تهران برگزار می‌شود. همچنين استقبال هم بيشتر است که اين، جذابيت مسابقه را بالاتر می‌برد. برای من که هر روز هفته، حتی پنج‌شنبه‌ها هم بايد در محل کار حاضر باشم، امکان حضور در گنبد فراهم نيست، اما آرزو دارم تا با زندگی ترکمن ها که می‌گويند روی اسب به دنيا می آيند و روی اسب می‌ميرند، از نزديک آشنا شوم."
"خراسانی"، رييس کميته عالی اسبدوانی توضيح می‌دهد: "مسابقات کورس عموما در گنبد، بندرترکمن و تهران برگزار می‌شود. کورس بهاره از گنبد آغاز می‌شود، در بندرترکمن، کورس تابستانه خواهيم داشت و پس از برگزاری مسابقات در نوروزآباد تهران، در پاييزدوباره گنبد ميزبان کورس می‌شود. از سال گذشته هم با توافق شرکت مخابرات کيش، مسابقات کورس زمستانه را در جزيره کيش برگزار می کنيم."
"تويلی قربانی"، مربی گنبدی اسب، درباره تنوع مسابقات می‌گويد: "کورس کيش برخلاف کورس‌های ديگر رنگ و بوی خاص جزيره را دارد. هر قدر در گنبد، بندر ترکمن و حتی تهران، اکثريت با ترکمن‌ها و مردم عادی و کشاورز است، در کيش، مسافرانی از تمام کشور، با لباس‌های شيک و ظاهری آراسته برای تماشای رقابت اسب ها به ديدن مسابقات می‌آيند. کيش در حقيقت زنگ تفريحی است برای مسابقات اسبدوانی، چراکه به دليل طولانی بودن مسافت تا محل اقامت مالکان اسب ها، کمتر مربی و مالکی حاضر می‌شود اسب خود را به جزيره حمل کند تا تنها پنج هفته بدود".
سليمان، مالک اسب استاروارز در حالی که از هزينه های پر خرج اين کورس ها برای صاحبانشان می گويد، پيشنهاد می کند: "اگر کرايه رفت و برگشت اسب‌ها و تامين علوفه آنها از دوش مالکان برداشته شود و به حاميان مالی واگذار شود، می‌توان نسبت به رونق بيشتر مسابقات در کورس کيش و حتی تهران اميدوار تر بود، زيرا اين هزينه در ماه رقمی بيش از ۷۰۰ هزار تومان است که تامين آن برای مالکين دشوار است."
با این حال کورس کیش هم مشتریان خودش را دارد. سحر ۱۱ و محمد ۱۰ ساله از جمله کودکانی هستند که با کاغذهای پيش‌بينی، در کنار پيست کيش حاضرند. سحر می گويد: "ما و خانواده مان از چهارمحال آمده ايم. من و برادرم از هفته اول در مسابقات شرکت کرديم." سحر از روی قيافه اسب، ريوکالکشن را انتخاب می کند که در پايان دوم می‌شود.
شرط بندی؛ شرعی يا غير شرعی
دفتر اطلاع رسانی آيت‌الله فاضل لنکرانی در مورد اين که "شرط‌بندی روی اسب‌های مسابقات کورس اسبدوانی جايز است يا نه؟ و آيا پيش بينی‌هايی که در کنار اين مسابقات و به صورت قانونی انجام می‌گيرد، مورد تاييد است؟ می‌گويد: "مسابقه سوارکاری با شرايط شرعی آن اشکالی ندارد و جايزه تعيين شده هم حلال است. لکن شرط‌بندی افراد تماشاچی شرعی نيست و پولی هم که رد و بدل میکنند حرام است."
پايگاه اطلاع رسانی دفتر آيت‌الله صافی گلپايگانی هم پاسخ اين سوآل را منوط به ارايه تعريف درست از شرط‌بندها دانسته و اعلام کرده: "اين سوآل تا حدودی اجمال دارد".
آنچه که امروز فدراسيون با آن به ديد يک مساله می‌نگرد، گسترش پيش‌بينی برای جذب مردم به ميدان های سوارکاری است. "زين‌العابدين واردی"، نايب رئيس فدراسيون سوارکاری، با اشاره به موضوع شرط بندی روی اسب‌های مسابقات اسبدوانی می گويد: "پيش‌بينی، وجه شرعی شرط‌بندی است و شکل کار به اين صورت است که اشخاص، پيش‌بينی خود را از نتايج مسابقات اعلام میکنند و چنانچه درست باشد، هدايايی به آنها تعلق می‌گيرد."
واردی درباره اقدامات فدراسيون برای رونق بخشيدن بيشتر به شرط بندی های رسمی می گويد: "ما در تلاشيم که شرط‌بندی از طريق اختيار وکيل امکان پذير باشد، به اين صورت که سوارکار، به اشخاص ديگر، اختيار دهد تا به وکالت از او با سوارکار ديگر يا با وکيل او شرط‌بندی کند." او البته تاکيد می کند که "اين موضوع هنوز عملی نشده است ."
به گفته او اگر اين موضوع عملی و مجوزهای شرعی صادر شود، دستگاه‌های مدرنی وارد سيستم شرط‌بندی می‌شوند که امکان شرکت‌کردن فرد علاقه‌مند به شرط‌بندی از سراسر کشور وجود خواهد داشت. در صورت عملی شدن اين طرح، فروش مجازی اسب ها و نرخ بالای قيمت گذاری ها هم می تواند به صورت رسمی ادامه پيدا کند و بخش بين المللی بازی ها هم قابل اجرا و پياده سازی خواهد شد. بخشی که هنوز به دلايل مختلف که قانونی نبودن شرط بندی های کلان، يکی از آن هاست، هنوز در ايران قابل اجرا نيست.