ناشناس
Active member
تغذيه كره اسبها .
كره اسبها تا 4 ماهگي آنزيمهاي گوارشي يا فعاليت سكومي براي دست يافتن به مواد مغذي موجود در دانه حبوبات و علوفه ها را ندارند.
كره اسبها مي توانند از دانه هاي حبوبات يونجه و چراگاه تغذيه كنند،اما از اين منابع، مواد غذايي كمي دريافت مي كنند.آنزيم هاي لاكتاز و مالتاز در كره اسبها تا 3 ماهگي غالبترند.اين آنزيمها شكر شير را هضم مي كنند.با بالا رفتن سن اسبها آنزيمهاي ديگري كه براي شكستن كربوهيدراتها مورد نيازند فعال مي شوند. سيكوم قسمتي از روده بزرگ است كه كربوهيدراتهاي حل نشدني را هضم مي كند.در سيكوم بالغ ميكروبهايي وجود دارد كه به هضم سلولز و فيبر كمك مي كنند.بطور عمده سيكوم به عنوان يك خمره تخمير است اما در ابتداي دوران زندگي بصورت كامل توسعه پيدا نكرده است.بيشترين راه متداول براي كسب آنزيمهاي مورد نياز خوردن مدفوع اسب بالغ مي باشد كهCoprohagia ناميده مي شود كه از لغت يوناني Kopros به معناي مدفوع و Phagia به معناي خوردن گرفته شده است.به خاطر سيستم گوارشي مخصوص اسب دريافت مواد غذايي مناسب اهميت بسياري را دارد.كلستروم و شير مادر بهترين منبع اين مواد غذايي مي باشد.
آغوز اولين شير توليدي ماديان مي باشد.آنتي بادي بالايي دارد كه اسبها را در برابر بيماريها محافظت مي كنند.كره اسبها بصورت متوسط بايد در 6 ساعت اول زندگي در هر ساعت 1 فنجان شير را دريافت كنند.دريافت كردن آغوز در 12 ساعت اوليه زندگي بسيار مهم مي باشد.روده كوچك كره اسبها باز است و اجازه جذب ملكولهاي بزرگ آنتي بادي را به آنها مي دهد.پس از 24 ساعت روده كوچك تغيير يافته و آنتي باديها نمي توانند مورد استفاده قرار گيرند.براي اطمينان از دريافت سطح مناسب آنتي بادي يك تست خوني سرم آنتي بادي بايد در اولين روز تولد انجام گيرد.اين آزمايش بسيار مهم مي باشد خصوصاً زماني كه ماديان قبل از كره زايي ترشح كلستروم را داشته باشد و در اين حالت كلستروم مفيد تا قبل از كره زايي از بين رفته است.برخي از ماديانها هم ممكن است كه كيفيت آغوزشان خوب نباشد.آغوز ظرف 12 تا 24 ساعت پس از تولد به شير تغيير مي يابد.
شير ماديان از نظر كالري ،پروتئين،كلسيم و فسفر و ويتامينها غني مي باشد.در حالي كه منبع خوبي براي دريافت مواد معدني همانند مس،آهن،منگنز و روي نيست و كره اسبها بايد اينها را در كبدشان پيش از تولد ذخيره داشته باشند و اين علت تاكيد بر تغذيه مناسب ماديان در زمان بارداري مي باشد.ماديانهاي خود را ناديده نگيريد.كره اسبها با بالاتر رفتن سنشان در زمينه تغذيه رفتار مادرانشان را تقليد كرده و علاقه به خوردن غذاهاي جامد نشان مي دهند كه اين در هر كره اسبي متفاوت مي باشد برخي از 2 هفتگي اين تمايل را نشان مي دهند.در اين زمان ميتوان براي كره اسب Creep Feeder (غذاي مخصوص كره اسبها به همراه فضاي محصور جهت دسترسي آنها) تهيه كرد .مواد غذايي Buckeye يكي از بهترين Creep feeder ها را در بازار توليد مي كندكه استارتر كره اسب نام دارد و غذاي پلت با پايه شير مي باشد كه در واقع به نوعي مكمل شير ماديان است. Creep feeder بايد براي كره اسبها نصب گردد.در واقع هدف دسترسي آزاد كره اسبها به غذا و تغذيه آنها مي باشد.اغلب Feeder هاي تجاري ستونهاي قابل تنظيم دارند بنابراين متناسب با پوزه كره اسبها بوده و ماديان توانايي دستيابي به آن را نخواهد داشت.
..
يك نكته: براي پرورش و نگهداري كره اسب بايد يكسري شرايط را مهيا كرد.براي مثال زماني كه يك پرورش دهنده پوني امريكايي متوجه گرديد كه كره اسبش نمي تواند به عمق و ته Creep feeder برسد و اگر ستونها را عريضتر کند اسبها هم مي توانند به غذا دسترسي پيدا كنند. کار ي که اين پرورش دهنده جهت رفع اين مشکل انجام داده است اين بود که يك چوبي را در قسمت كف گذاشته و روي آن يك كاسه ي غذا راقرار داد و اين كار باعث افزايش ارتفاع غذا شده كه دسترسي كامل براي كره اسب را امكان پذير مي كرد.در 3 تا 4 ماهگي به بعد هم بتدريج به غذاي اسبهاي جوان در حال رشد مبدل مي شود .
.
تغذيه و سلامتي اسب.
مواد مغذي مورد احتياج يک اسب بوسيله وزن ، سن ، سطح فعاليت ، وضعيت توليد مثلي ، شرايط محيطي ، سرعت رشد و غيره مشخص ميشود . اسبهاي بالغ نسبتا به مواد پروتئيني کمتري احتياج دارند .
علوفه ، به شکل يونجه خشک و يا گياهان مرتعي براي ادامه فعاليت دستگاه گوارش اسب از احتياجات اساسي ميباشد. بر خلاف نشخوارکنندگان ، اسبها تک معده اي هستند. غذا (علوفه) از ميان معده و روده کوچک به طور نسبتا سريع ميگذرد و علوفه هضم شده به بخش انتهايي دستگاه گوارش جائيکه توسط روند تخمير شکسته ميشود ، فرستاده ميشود . سرعتي که طي آن خوراک از روده کوچک ميگذرد ، مستقيما بر راندمان استفاده از خوراک و جذب مواد مغذي تاثير دارد. بنابراين مهم است که کيفيت ، قابليت دسترسي بيولوژيکي و تعادل خوراک در سطح بالايي باشد . خيلي از مواد مغذي مورد احتياج اسبها در روده بزرگ جذب ميشود . ميکرواورگانيسمهاي سودمند در روده بزرگ مواد غذايي را ميشکنند و تبديل به اسيدهاي آلي ، پروتئين ، ويتامينهاي ب-کمپلکس و گاز ميکنند . علاوه بر اين ، روده بزرگ ، فيبرهايي که اسب ناتوان به هضم آن ميباشد را تجزيه ميکند. تخمير فيبر منبع اصلي توليد اسيدهاي آلي ميباشد که مورد نياز اسب به عنوان منبع انرژي ميباشد . کارايي روند تخمير توسط نوع و بالانس ميکرواورگانيسمهاي سودمند در روده مشخص ميشود .
ميکرواورگانيسمهاي مفيد ساختن گازها و اسيدها را در روده کاهش ميدهد و کمک به کاهش کوليک ميکند .
اگر انرژي در رژيم غذايي اسبها پائين باشد، پروتئين ميتواند به انرژي تبديل شود . بيماريهاي ارتوپديک ( مربوط به اندامهاي حرکتي ) پيشرفته شامل : بيماريهاي جسمي ،Osteo Chondritis Dissecans) OCD ) و اتصال تاندونها ، مشکلاتي هستند که با رشد کره ها در ارتباطند. اين مشکلات ميتواند با کاهش انرژي مصرفي کم شوند .
اسبها براي رشد و نمو عضلات ، نمو پوست و مو ، توليد مثل ، شيردهي ، و ترميم بافتهاي بدن به پروتئين احتياج دارند . کيفيت پروتئين (مقدار آمينواسيدهاي ضروري آنها) و همچنين ميزان کلي پروتئين مهم است . در زمان تغذيه به کره ها ، بايد به کيفيت پروتئين و جذب پروتئين و سطح فعاليت توجه داشت . يک برنامه غذايي منظم کارآيي غذا را افزايش ميدهد .
لايزين (يک اسيد آمينه ضروري) مورد نيازبراي کره هاي تازه از شير گرفته شده تا يکساله 6/0 تا 7/0 درصد و براي کره هاي يکساله تا 18 ماهه 5/0 درصد ميباشد . استفاده از جيره هاي متعادل حاوي علوفه خشک با کيفيت بالا و يا علوفه خشبي به همراه دانه غلات با کيفيت ميتواند تعادل اسيدهاي آمينه را براي کليه گروه هاي اسب تامين نمايد .
مشکلاتي که در رابطه با خوراک در اسبهاي بالغ اتفاق مي افتد کوليک و لاميناتيس (لنگش) ميباشد . عموما کوليک از تغييرات ناگهاني در رژيم غذايي ايجاد ميشود . لاميناتيس ، بيماري سم ميباشد که باعث لنگش ميشود و از مصرف زياد غذاهاي پر انرژي ايجاد ميشود .
اسبها به رژيم غذايي متعادل که براساس اندازه ، سن ، سطح فعاليت ، بارداري و غيره فرموله شده اند نياز دارند .مقدار جيره روزانه اسب بايد توسط وزن بر خلاف حجم فرمول بندي شود . مکملها ، ويتامينها و مواد معدني بايد به اندازه لازم در جيره لحاظ گردند و از استفاده بيش از حد آنها اجتناب کرد .
علوفه ها معمولا داراي اوره بوده (مواد نيتروژن دار غير پروتئيني) و نبايد به اسبها خورانده شوند .
بر خلاف باورهاي مرسوم ، پروتئين بيش از حد معمول باعث رشد ماهيچه ها در اسب نميگردند . پروتئين اضافي به کالري (انرژي) و اوره تجزيه ميشود که به صورت ادرار دفع ميگردد .
بسته به شرايط محيطي و سطح فعاليت يک اسب از نصف تا يک گالن آب در هر 4/45 کيلوگرم وزن اسب در روز نياز است .
مواد معدني و نمک به مقدار ناچيز و بطور آزاد خورانده شود .
اسبهايي با وزن 4/45 کيلوگرم در هر روز به 14/1 تا 40/1 کيلوگرمد خوراک احتياج دارند ، که شامل حداقل يک کيلوگرم علوفه يا يونجه خوب ميباشد . از دادن جو و يونجه هاي کثيف ، نمکدار و کپکي اجتناب کنيد که ميتواند باعث سوء هاضمه و مشکلات تنفسي شود .
هر زمان که امکان داد اسبها بايد به صورت انفرادي خوراک داده شوند . اين امر ميتواند در اسبهاي پرخاشگر از پر خوري جلوگيري کند .
هيچگاه در درمان اسبها از داروي رومنزين (نوعي آنتي بيوتيک) استفاده نکنيد . رومنزين يک محرک رشد ميباشد که ميتواند باعث مرگ و مير در اسبها شود .
از وادار کردن اسبها به فعاليت و کار پس از خوراکدهي دوري کنيد ، و به اسبها اجازه دهيد يک تا 2 ساعت غذا را هضم کنند .
دندانهاي اسب بايد بطور منظم چک شده و سوهان زده شود .
انگل زدايي در اسبها در طي يک برنامه منظم از مشکلات گوارشي و خوني جلوگيري ميکند . همچنين از تغييرات ناگهاني در نوع تغذيه و مصرف آن توسط حيوان بايد اجتناب کرد .
تغذيه
جيره غذايي اسب ميتواند به صورت هاي زير طبقه بندي شود :
- جيره غذايي صحيح و علمي كه همه مواد مغذي در آن به اندازه قابل قبول وجود دارد .
- جيره روزانه اي كه توسط دامدار براي اسب تهيه ميشود .
- جيره اي كه واقعا اسب مصرف مينمايد و ممكن است با آنچه متخصص تغذيه و يا دامدار در نظر گرفته كاملا متفاوت باشد .
تغذيه اسب هم به منزله يك علم و هم يك هنر ميباشد . متخصصين تغذيه و صاحبان اسب بايد قادر باشند تعادلي را بين اين دو ايجاد نمايند . شخصي كه هر روز با اسب سر و كار دارد بهترين كسي است كه در به كارگيري كامل استعدادهاي اسب ميتواند تصميم گيري نمايد . اين اطلاعات ميتواند توسط متخصصين تغذيه كه راهنمايي تامين احتياجات غذاي اسب را تنظيم ميكنند , مورد استفاده قرار گيرد . توانايي تشخيص تفاوت هاي فردي و تنظيم حساب شده روابط آنها هنر علم تغذيه است .
اسبها براي حفظ سلامتي و انجام صحيح فعاليتهاي مختلف به حدود 40 ماده مغذي نياز دارند كه بايد اين مواد به مقدار كافي در اختيار حيوان قرار گيرد . مواد ياد شده جزو يكي از 6 دسته زير هستند :
- كربو هيدرات ها
- پروتئين ها
- چربي ها
- مواد معدني
- ويتامين ها
- آب
-
اسب ها معمولا از جيره اي شامل علوفه خشك , يولاف و سبوس مصرف ميكنند . بدين ترتيب ميزان كنسانتره خوراك نيز به ميزان و نوع كاري كه اسب انجام ميدهد وابسته است . اما امروزه تنظيم يك جيره با استفاده از مواد مختلف غذايي و مكمل هاي موجود نه تنها كاري آسان نيست بلكه بسيار پيچيده و نيازمند محاسبات فراوان است . بنابر اين براي اتخاذ تصميم درباره چگونگي تغذيه اسب ها بايد به موارد مختلفي توجه داشت . از جمله :
- نحوه دسترسي به خوراك
- قيمت هر يك از اجزائ جيره
- نيازمنديهاي غذايي اسبها
- كيفيت خوراك
- مقدار مواد مغذي هر خوراك
-
خوراك اسب ها به دو دسته عمده تقسيم ميشوند :
1 . خوراكهاي علوفه اي ( فيبري ) 2 . كنسانتره ( مواد غذايي متراكم )
يك جيره مناسب بايد انرژي , پروتئين , چربي , مواد معدني , انواع ويتامين ها و آب را در حد كافي تامين نمايد تا اسب سرزنده و سالم بوده , توانايي انجام فعاليتهاي مورد انتظار را داشته باشد . نيازهاي غذايي اسب ها به عوامل متعددي مربوط است كه از آنها ميتوان به موارد زير اشاره كرد :
اندازه بدن - وضعيت بدن – نوع فعاليت – اشتها – سن – مرحله توليد مثلي – سلامتي – محيط – مديريت
همچنين قوانيني نيز وجود دارد كه بايد در تغذيه اسب رعايت شود :
- تغذيه با توجه به وزن خوراك و نه حجم آن
- تغذيه به تناسب ميزان مورد نياز بدن
- تغذيه به ميزان كمتر از اشتهاي كامل حيوان
- تغذيه بيشتر علوفه و مواد خشبي و تا حد امكان استفاده كمتر از مواد خوراكي متراكم ( كنسانتره )
- تغذيه با توجه به وزن اسب
- اصلاح و تغيير جيره در صورت لزوم
- كرم كشي منظم
- بازبيني دندانها به طور منظم .
در مورد مكمل ها نيز بايد بدانيد كه تنها استفاده از يك مكمل عامل كسب موفقيت نيست بلكه در صورتي كه بتوانيد كمبودها و عدم تعادل جيره را برطرف نماييد موثر خواهد بود . بنابر اين قبل از انتخاب مكمل لازم است از خود بپرسيد اسبتان چه چيزي كم دارد و به چه نوع مكملي نياز دارد . براي اين كار ميتوانيد نظر يك متخصص تغذيه يا دامپزشكي با تجربه را جويا شويد .
در هفته هاي آينده به بسط و توسعه بيشتر موارد فوق و ارائه جزئيات بيشتر خواهيم پرداخت . همچنين براي مطالعه دقيقتر ميتوانيد به منبع مورد استفاده ( خوراك و خوراك دادن اسب نوشته سارا پيلينر , ترجمه دكتر حافظيان و مهندس شاهسواراني ) مرجعه نماييد .
تغذيه : اسبي كه تشنه و يا گرسنه است و يا بد تغذيه مي شود هيچگاه به درستي سواري نمي دهد . غذا بايد داراي دو خاصيت عمده باشد ، حرارت بدن اسب را ثابت نگهدارد و انرژي لازم را براي زنده ماندن در درجه اول و سپس كارهاي اضافه خواسته شده او را تامين نمايد.
غذا بايد متناسب با كار و سن و وزن اسب بوده و تامين كننده نيازهاي رشد و انرژي او باشد. ( براي اسبي با متوسط 10 سال سن و 160 سانتي متر قد و 400 كيلو وزن كه در روز بين دو تا چهار ساعت كار مي كند 4 كيلو خوراك و 4 كيلو جو كافي است . آب تميز و بهداشتي همواره بايد در دسترس اسب باشد . مگر به هنگام خستگي زياد و يا عرق دار بودن بدن .
آب 60% وزن بدن را تشكيل مي دهد و عامل جذب غذاست ، 78 تا 82 درصد از خون را تشكيل مي دهد . حرارت بدن را تنظيم و به دفع مواد زايد كمك مي كند .
معده اسب نسبت به جثه او كوچك بوده و به تعدد دفعات غذا به مقدار كم به او فرصت هضم آسان و راحت تر را مي دهد .
غذا بايد حاوي مواد ازته ، چربي ، مواد هيدرو كربنه ، مواد معدني و ويتامين ها باشد . كه انواع صيفي ( يونجه ، شبدر ، ذرت ) غلات (جو ، چاودار) و ميوه ها تامين كننده نيازهاي حياتي اسب مي باشند .
پرخوري و يا كم خوري هر دو زيان آور هستند .
نكاتي در مورد تغذيه اسبهائي كه در مرتع و يا پادوك هستند : اسبهائي كه در طول فصول سرد در مرتع به سر مي برند بايد تغذيه اضافي داشته باشند . گله عادت دارد در اطراف دروازه ها و هر جائي كه خوراك باشد تجمع كند كه اين خود موردي است براي جنگ و دعوا . براي به حداقل راساندن اين موارد بايد به نكات ايمني زير توجه داشت :
- به تعداد اسبها بايد ظروف خوراك تعبيه شود كه بهتر است يك ظرف هم اضافه باشد تا از سرشاخ شدن آنها با يكديگر جلوگيري كند .
- ظروف خوراك هرچه بيشتر از هم فاصله داشته باشند .
- بسته هاي علوفه هم تا حد ممكن از يك ديگر دور باشند .
- تعداد بسته هاي علوفه بيشتر از تعداد اسبها باشد .
- تغذيه يكي دو اسب در داخل گله ايمن تر است تا آنها را جدا كرده و در محل ديگري تغذيه كنيم .
- هرگز با ظرفي مملو از خوراك ميان گله اسبها نرويد .
منابع خوراک
۱- علوفه:
الف) علوفه تازه: که ممکن است به صورت چرا در مرتع يا مستقيما" پس از برداشت به مصرف برسند. علوفه هاي جوان حاوي آب، پروتيين و خوشخوراکي بيشتري دارند. خانواده بقولات از خانواده گراسها پروتيين بيشتر و گراسها از بقولات انرژي بيشتري دارند. پس حالت مطلوب مصرف اين دو خانواده به صورت توام است.
ب) علوفه خشک: به علوفه اي اطلاق مي شود که پس از برداشت در مقابل نور آفتاب يا حرارت مصنوعي خشک مي شود و معمولا" رطوبت آن بايد به کمتر از ۱۵٪ برسد. خشک کردن علوفه در برابر خورشيد باعث افزايش ويتامين د آن مي شود. در هنگام حمل علوفه خشک بايد نهايت دقت بشود که حتي الامکان برگ علوفه که پر ارزشترين قسمت علوفه مي باشد به هدر نرود و اين کار بايد قبل از خشک شدن کامل انجام شود.
ج) علوفه سيلو شده: يکي از روشهاي نگهداري علوفه در طولاني مدت است که در اين روش علوفه تازه با حدود ۷۰٪ رطوبت را روي هم انباشته کرده و با پوشانيدن روي آن عمليات تخمير انجام مي گيرد. عمل تخمير باعث پايداري و ثبات علوفه مي گردد و از فساد آن جلوگيري مي کند. براي تهيه سيلوي خوب ۳ شرط مهم بايد تحقق يابد: ۱- خارج کردن هوا توسط فشردن علوفه، ۲- جلوگيري از ورود و خروج هوا، ۳- پايين آوردن PH تا ۵/۴. هر چه تخمير لاکتيک در سيلو بيشتر باشد مفيدتر است (بوتيريک مفيد نيست).
د) علوفه مرتعي: از چراگاههايي حاصل مي شوند که به صورت طبيعي رويش دارند. علوفه مرتعي بسته به اينکه از چه گونه اي باشد ارزش غذايي آن متفاوت است. مرتع هر چه از بقولات غني تر باشد ارزش غذايي آن بالاتر و حاوي پروتيين بيشتري است.
برخي از علوفه هاي مناسب براي اسب بر اساس خانواده عبارتند از:
بقولات: يونجه، انواع شبدرها، اسپرس و .... از نظر پروتيين، کلسيم، ويتامينهاي آ، اي و کا، غنيند.
گراسها: جو، گندم، ذرت، يولاف، مرغ و .... پروتيين آنها کمتر از بقولات ولي انرژي آنها بيشتر است.
۲- خوراکهاي انرژي زا:
غالبا" الياف خام آنها کمتر از ۱۸٪ و پروتيين آنها کمتر از ۲۰٪ است. انرژي زايي بالايي دارند و مهمترين آنها عبارتند از:
الف)غلات: به بذور گراسها گفته مي شود مثل، جو، ذرت، چاودار، سورگوم، يولاف، گندم و .... در اين دانه ها مقدار قابل توجهي نشاسته ذخيره مي شود، که به عنوان ذخيره انرژي به حساب مي آيد. رطوبت آنها براي انبار کردن بايد به حدود ۱۲٪ برسد. غلات از نظر ويتامين آ ضعيف هستند (به جز ذرت) و اسيدهاي آمينه متيونين و ليزين در پروتيين آنها کم است. عموما" از نظر کلسيم فقير و از لحاظ فسفر غني هستند.
مهمترين غله مورد استفاده در خوراک اسب جو مي باشد. ذرت و يولاف نيز مصرف بسياري دارند.
ب) فرآورده هاي فرعي غلات: مانند جنين ذرت و آرد جنين گندم.
ج) ملاسها: مهمترين آنها ملاس چغندرقند و نيشکر است که محصول فرعي کارخانجات تهيه قند از چغندرقند و نيشکر هستند. به دليل اثر مسهلي که دارند مصرف آنها محدوديت دارد.
د) ريشه ها و غده ها: آب زيادي دارند و به علت پايين بودن سلولز قابليت هضم بالايي دارند. انرژي زايي نسبتا" بالايي دارند. بايد در هنگام مصرف توجه داشت که خاک آلود نباشند. مهمترين آنها چغندر علوفه اي و چغندرقند، سيب زميني و هويج مي باشند. برخي داراري محدوديت مصرفند.
هـ) چربيها و روغن ها: چربيها معمولا" در دماي اتاق جامد و روغنها مايع هستند. ۲۵/۲ برابر کربوئيدراتها انرژي توليد مي کنند. محدوديت مصرف داشته و کاربرد آنها ظرافت خاصي را مي طلبد. به هنگام مصرف آنها ويتامينهاي محلول در چربي مثل آ، د، اي و کا بهتر جذب مي شوند. بر دو نوع دامي و گياهي هستند. نوع گياهي بر نوع دامي ارجحيت دارد.
۳- مکملهاي پروتييني:
به مواد خوراکي اطلاق مي شود که حداقل ۲۰٪ پروتيين داشته باشند. مکملهاي پروتييني يا منشا گياهي دارند يا منشا حيواني. مواد پروتييني دامي از لحاظ تنوع اسيدهاي آمينه تشکيل دهنده آن غني ترند و ارزش بيولوژيکي بالاتري نسبت به دسته گياهي دارند ولي از لحاظ قيمت بالاترند.
مکملهاي پروتييني گياهي، تفاله دانه هاي روغني پس از استخراج روغن آنها هستند که به آنها کنجاله اطلاق مي شود. بسته به روش استخراج روغن که شيميايي يا مکانيکي باشد درصد پروتيين آنها فرق مي کند. مهمترين کنجاله هاي مصرفي عبارتند از: سويا، تخم پنبه، بادام زميني، آفتابگردان، منداب و گلرنگ. اين کنجاله ها هر کدام به علت وجود برخي مواد داراري محدوديت مصرف هستند.
مکملهاي پروتييني دامي: مانند، پودر ماهي، پودر گوشت و استخوان، پودر خون، پودر پر، شير پس چرخ، پودر آب پنير و کشک. اين گروه در خوراک اسب مصرف چنداني ندارند و گران قيمتند.
مکملهاي پروتييني تک سلولي نيز وجود دارند که حاصل کشت ميکرواورگانيسم هاي تک سلولي مثل قارچ، باکتري و جلبک بر روي محيط هاي اختصاصي کاه، کلش، ملاس و ضايعات کشاورزي پرورش مي يابند.
از ازت غير پروتييني مانند اوره هم به ميزان بسيار اندک مي توان استفاده کرد که به دليل خطرناک بودن و جذب بالاي آن در اسب معمول نيست.
۴- ضايعات و پس مانده هاي کشاورزي:
به اقلامي از مواد خوراکي اطلاق مي شود که هدف اصلي، توليد آن محصولات نبوده ولي در کنار محصول اصلي اين اقلام توليد شده اند که به شکلي در غذاي دام کاربرد دارند. تفاله نيشکر، تفاله چغندر قند، ملاس چغندرقند و نيشکر، برگ و طوقه چغندر قند و سبوسهاي گندم و برنج از مهمترين و پر مصرفترين اين اقلام هستند.
۵- مکمل هاي معدني:
تامين کننده کمبود مواد معدني موجود در خوراک هستند و غالبا" به صورت آجر ليسيدني در اختيار اسب گذاشته شده و بعضا" مانند کربنات کلسيم، نمک طعام و مواد معدني به خوراک افزوده مي شوند.
۶- مکمل هاي ويتامينيه:
در صورتي که خوراک از لحاظ ويتامينها ضعيف باشد يا مثلا اسب در معرض آفتاب نباشد تا ويتامين د در بدنش ساخته شود مي توان ويتامينها را به خوراک افزود.
۷- افزودنيهاي خوراک:
موادي که به خوراک افزوده شده و باعث افزايش کارآيي مي شوند جزو اين گروه تعريف مي شوند مانند: آنتي بيوتيکهاي غذايي، هورمونها، آنزيمها و محرک هاي رشد.
فرآوري و غني سازي مواد خوراکي
مواد خوراکي را به روشهاي مختلف مي توان فرآوري کرد. اين روشها ممکن است فيزيکي، شيميايي، ميکروبي يا توام باشند.
روشهاي فيزيکي مانند، خرد کردن علوفه، بلغور کردن غلات و .... از روشهاي شيميايي مي توان به غني سازي کاه با آمونياک و بيولوژيکي به اضافه کردن آنزيم سلولاز، پکتيناز، زايلاز و يا قارچهاي تک سلولي و مخمر اشاره کرد. از اين روشها به صورت توام هم مي توان استفاده کرد.
روشهاي تعيين مقدار خوراک مصرفي
به منظور تعيين خوراک اسب در دوره هاي مختلف فيزيولوژيکي بايد احتياجات نگهداري و توليد را برآورد نماييم و بر اساس آن مبادرت به تنظيم جيره بنماييم. بديهي است احتياجات توليد نيز مشابه نمي باشد، مثلا" دام جواني که در حال رشد است نياز به پروتيين و مواد معدني بيشتري در جيره غذايي دارد و يک ماديان شيرده به انرژي بالاتري نياز دارد. ميزان احتياجات را مي توان به صورت کمي و يا به صورت درصدي از جيره بيان کرد. همچنين براي بيان احتياجات ممکن است از اشکال مختلف مغذي استفاده شود مانند، پروتيين خام، پروتيين قابل هضم، انرژي قابل هضم، انرژي کل و ...، نکته اي که اهميت دارد اين است که از هر شکلي که براي بيان احتياجات استفاده مي شود بايد از همان شکل نيز در تنظيم جيره استفاده شود.
۱- احتياجات نگهداري: زمانيکه اسب هيچگونه فعاليت و توليدي اعم از شير، کار، افزايش وزن، رشد و ... نداشته باشد، در حال نگهداري است که اصولا" ميزان جيره غذايي بايد به حدي باشد که تغيير در وزن و حتي در ترکيبات بدن ايجاد ننمايد.
۲- احتياجات توليد: نياز هاي غذايي اسب در هنگامي که توليدي دارد بيشتر مي شود و بر اساس آن بايد جيره را تنظيم نمود. مانند، آبستني، کشش، شيرواري، رشد، پرش، اسبدواني و ....
تنظيم جيره
يکي از مهمترين بخشهاي علم تغذيه است. جيره غذايي روزانه متعادل عبارت است از مقدار خوراکي که داراي انرژي و مواد مغذي مختلف به مقدار و نسبت صحيحي باشد به طوري که بتواند احتياجات اسب را به مدت ۲۴ ساعت به نحو مطلوبي تامين نمايد. براي تهيه جيره غذايي بايد جداول استاندارد احتياجات غذايي و که نشان دهنده مقادير مواد مغذي مورد نياز حيوان است را در اختيار داشته باشيم. علاوه بر آن جدولي که ترکيبات خوراک را از نظر مواد مغذي مختلف نشان مي دهد نيز لازم است. جداول استاندارد غذايي دو اطلاعات به ما مي دهند: الف) احتياجات غذايي، ب) تجزيه مواد خوراکي. اين جداول به خوشخوراکي، اقتصادي بودن، وضعيت فيزيکي خوراک، تفاوت هاي فردي اسب، اقليم اسب، وضعيت مديريتي و ... اشاره اي ندارند. مهمترين جدول غذايي و احتياجات، جدول NRC مي باشد که مربوط به کشور آمريکاست.
براي جيره نويسي لازمست که اقلام خوراکي در دسترس را بشناسيم، مواد مغذي هر ماده خوراکي را بدانيم، از قيمت هر کدام مطلع بوده و محدوديتهاي مصرف آنها را با دقت در نظر بگيريم تا بتوانيم جيره اي تهيه کنيم که کليه نيازهاي حيوان را برآورده کرده، خوشخوراک باشد و به لحاظ اقتصادي ارزانترين باشد.
پس از تنظيم جيره استفاده از آن بهتر است ارزيابي مرتب روي بازده آن انجام شود تا چنانچه نياز به اصلاحاتي دارد در جيره نويسي هاي بعدي انجام شود.
كره اسبها تا 4 ماهگي آنزيمهاي گوارشي يا فعاليت سكومي براي دست يافتن به مواد مغذي موجود در دانه حبوبات و علوفه ها را ندارند.
كره اسبها مي توانند از دانه هاي حبوبات يونجه و چراگاه تغذيه كنند،اما از اين منابع، مواد غذايي كمي دريافت مي كنند.آنزيم هاي لاكتاز و مالتاز در كره اسبها تا 3 ماهگي غالبترند.اين آنزيمها شكر شير را هضم مي كنند.با بالا رفتن سن اسبها آنزيمهاي ديگري كه براي شكستن كربوهيدراتها مورد نيازند فعال مي شوند. سيكوم قسمتي از روده بزرگ است كه كربوهيدراتهاي حل نشدني را هضم مي كند.در سيكوم بالغ ميكروبهايي وجود دارد كه به هضم سلولز و فيبر كمك مي كنند.بطور عمده سيكوم به عنوان يك خمره تخمير است اما در ابتداي دوران زندگي بصورت كامل توسعه پيدا نكرده است.بيشترين راه متداول براي كسب آنزيمهاي مورد نياز خوردن مدفوع اسب بالغ مي باشد كهCoprohagia ناميده مي شود كه از لغت يوناني Kopros به معناي مدفوع و Phagia به معناي خوردن گرفته شده است.به خاطر سيستم گوارشي مخصوص اسب دريافت مواد غذايي مناسب اهميت بسياري را دارد.كلستروم و شير مادر بهترين منبع اين مواد غذايي مي باشد.
آغوز اولين شير توليدي ماديان مي باشد.آنتي بادي بالايي دارد كه اسبها را در برابر بيماريها محافظت مي كنند.كره اسبها بصورت متوسط بايد در 6 ساعت اول زندگي در هر ساعت 1 فنجان شير را دريافت كنند.دريافت كردن آغوز در 12 ساعت اوليه زندگي بسيار مهم مي باشد.روده كوچك كره اسبها باز است و اجازه جذب ملكولهاي بزرگ آنتي بادي را به آنها مي دهد.پس از 24 ساعت روده كوچك تغيير يافته و آنتي باديها نمي توانند مورد استفاده قرار گيرند.براي اطمينان از دريافت سطح مناسب آنتي بادي يك تست خوني سرم آنتي بادي بايد در اولين روز تولد انجام گيرد.اين آزمايش بسيار مهم مي باشد خصوصاً زماني كه ماديان قبل از كره زايي ترشح كلستروم را داشته باشد و در اين حالت كلستروم مفيد تا قبل از كره زايي از بين رفته است.برخي از ماديانها هم ممكن است كه كيفيت آغوزشان خوب نباشد.آغوز ظرف 12 تا 24 ساعت پس از تولد به شير تغيير مي يابد.
شير ماديان از نظر كالري ،پروتئين،كلسيم و فسفر و ويتامينها غني مي باشد.در حالي كه منبع خوبي براي دريافت مواد معدني همانند مس،آهن،منگنز و روي نيست و كره اسبها بايد اينها را در كبدشان پيش از تولد ذخيره داشته باشند و اين علت تاكيد بر تغذيه مناسب ماديان در زمان بارداري مي باشد.ماديانهاي خود را ناديده نگيريد.كره اسبها با بالاتر رفتن سنشان در زمينه تغذيه رفتار مادرانشان را تقليد كرده و علاقه به خوردن غذاهاي جامد نشان مي دهند كه اين در هر كره اسبي متفاوت مي باشد برخي از 2 هفتگي اين تمايل را نشان مي دهند.در اين زمان ميتوان براي كره اسب Creep Feeder (غذاي مخصوص كره اسبها به همراه فضاي محصور جهت دسترسي آنها) تهيه كرد .مواد غذايي Buckeye يكي از بهترين Creep feeder ها را در بازار توليد مي كندكه استارتر كره اسب نام دارد و غذاي پلت با پايه شير مي باشد كه در واقع به نوعي مكمل شير ماديان است. Creep feeder بايد براي كره اسبها نصب گردد.در واقع هدف دسترسي آزاد كره اسبها به غذا و تغذيه آنها مي باشد.اغلب Feeder هاي تجاري ستونهاي قابل تنظيم دارند بنابراين متناسب با پوزه كره اسبها بوده و ماديان توانايي دستيابي به آن را نخواهد داشت.
..
يك نكته: براي پرورش و نگهداري كره اسب بايد يكسري شرايط را مهيا كرد.براي مثال زماني كه يك پرورش دهنده پوني امريكايي متوجه گرديد كه كره اسبش نمي تواند به عمق و ته Creep feeder برسد و اگر ستونها را عريضتر کند اسبها هم مي توانند به غذا دسترسي پيدا كنند. کار ي که اين پرورش دهنده جهت رفع اين مشکل انجام داده است اين بود که يك چوبي را در قسمت كف گذاشته و روي آن يك كاسه ي غذا راقرار داد و اين كار باعث افزايش ارتفاع غذا شده كه دسترسي كامل براي كره اسب را امكان پذير مي كرد.در 3 تا 4 ماهگي به بعد هم بتدريج به غذاي اسبهاي جوان در حال رشد مبدل مي شود .
.
تغذيه و سلامتي اسب.
مواد مغذي مورد احتياج يک اسب بوسيله وزن ، سن ، سطح فعاليت ، وضعيت توليد مثلي ، شرايط محيطي ، سرعت رشد و غيره مشخص ميشود . اسبهاي بالغ نسبتا به مواد پروتئيني کمتري احتياج دارند .
علوفه ، به شکل يونجه خشک و يا گياهان مرتعي براي ادامه فعاليت دستگاه گوارش اسب از احتياجات اساسي ميباشد. بر خلاف نشخوارکنندگان ، اسبها تک معده اي هستند. غذا (علوفه) از ميان معده و روده کوچک به طور نسبتا سريع ميگذرد و علوفه هضم شده به بخش انتهايي دستگاه گوارش جائيکه توسط روند تخمير شکسته ميشود ، فرستاده ميشود . سرعتي که طي آن خوراک از روده کوچک ميگذرد ، مستقيما بر راندمان استفاده از خوراک و جذب مواد مغذي تاثير دارد. بنابراين مهم است که کيفيت ، قابليت دسترسي بيولوژيکي و تعادل خوراک در سطح بالايي باشد . خيلي از مواد مغذي مورد احتياج اسبها در روده بزرگ جذب ميشود . ميکرواورگانيسمهاي سودمند در روده بزرگ مواد غذايي را ميشکنند و تبديل به اسيدهاي آلي ، پروتئين ، ويتامينهاي ب-کمپلکس و گاز ميکنند . علاوه بر اين ، روده بزرگ ، فيبرهايي که اسب ناتوان به هضم آن ميباشد را تجزيه ميکند. تخمير فيبر منبع اصلي توليد اسيدهاي آلي ميباشد که مورد نياز اسب به عنوان منبع انرژي ميباشد . کارايي روند تخمير توسط نوع و بالانس ميکرواورگانيسمهاي سودمند در روده مشخص ميشود .
ميکرواورگانيسمهاي مفيد ساختن گازها و اسيدها را در روده کاهش ميدهد و کمک به کاهش کوليک ميکند .
اگر انرژي در رژيم غذايي اسبها پائين باشد، پروتئين ميتواند به انرژي تبديل شود . بيماريهاي ارتوپديک ( مربوط به اندامهاي حرکتي ) پيشرفته شامل : بيماريهاي جسمي ،Osteo Chondritis Dissecans) OCD ) و اتصال تاندونها ، مشکلاتي هستند که با رشد کره ها در ارتباطند. اين مشکلات ميتواند با کاهش انرژي مصرفي کم شوند .
اسبها براي رشد و نمو عضلات ، نمو پوست و مو ، توليد مثل ، شيردهي ، و ترميم بافتهاي بدن به پروتئين احتياج دارند . کيفيت پروتئين (مقدار آمينواسيدهاي ضروري آنها) و همچنين ميزان کلي پروتئين مهم است . در زمان تغذيه به کره ها ، بايد به کيفيت پروتئين و جذب پروتئين و سطح فعاليت توجه داشت . يک برنامه غذايي منظم کارآيي غذا را افزايش ميدهد .
لايزين (يک اسيد آمينه ضروري) مورد نيازبراي کره هاي تازه از شير گرفته شده تا يکساله 6/0 تا 7/0 درصد و براي کره هاي يکساله تا 18 ماهه 5/0 درصد ميباشد . استفاده از جيره هاي متعادل حاوي علوفه خشک با کيفيت بالا و يا علوفه خشبي به همراه دانه غلات با کيفيت ميتواند تعادل اسيدهاي آمينه را براي کليه گروه هاي اسب تامين نمايد .
مشکلاتي که در رابطه با خوراک در اسبهاي بالغ اتفاق مي افتد کوليک و لاميناتيس (لنگش) ميباشد . عموما کوليک از تغييرات ناگهاني در رژيم غذايي ايجاد ميشود . لاميناتيس ، بيماري سم ميباشد که باعث لنگش ميشود و از مصرف زياد غذاهاي پر انرژي ايجاد ميشود .
اسبها به رژيم غذايي متعادل که براساس اندازه ، سن ، سطح فعاليت ، بارداري و غيره فرموله شده اند نياز دارند .مقدار جيره روزانه اسب بايد توسط وزن بر خلاف حجم فرمول بندي شود . مکملها ، ويتامينها و مواد معدني بايد به اندازه لازم در جيره لحاظ گردند و از استفاده بيش از حد آنها اجتناب کرد .
علوفه ها معمولا داراي اوره بوده (مواد نيتروژن دار غير پروتئيني) و نبايد به اسبها خورانده شوند .
بر خلاف باورهاي مرسوم ، پروتئين بيش از حد معمول باعث رشد ماهيچه ها در اسب نميگردند . پروتئين اضافي به کالري (انرژي) و اوره تجزيه ميشود که به صورت ادرار دفع ميگردد .
بسته به شرايط محيطي و سطح فعاليت يک اسب از نصف تا يک گالن آب در هر 4/45 کيلوگرم وزن اسب در روز نياز است .
مواد معدني و نمک به مقدار ناچيز و بطور آزاد خورانده شود .
اسبهايي با وزن 4/45 کيلوگرم در هر روز به 14/1 تا 40/1 کيلوگرمد خوراک احتياج دارند ، که شامل حداقل يک کيلوگرم علوفه يا يونجه خوب ميباشد . از دادن جو و يونجه هاي کثيف ، نمکدار و کپکي اجتناب کنيد که ميتواند باعث سوء هاضمه و مشکلات تنفسي شود .
هر زمان که امکان داد اسبها بايد به صورت انفرادي خوراک داده شوند . اين امر ميتواند در اسبهاي پرخاشگر از پر خوري جلوگيري کند .
هيچگاه در درمان اسبها از داروي رومنزين (نوعي آنتي بيوتيک) استفاده نکنيد . رومنزين يک محرک رشد ميباشد که ميتواند باعث مرگ و مير در اسبها شود .
از وادار کردن اسبها به فعاليت و کار پس از خوراکدهي دوري کنيد ، و به اسبها اجازه دهيد يک تا 2 ساعت غذا را هضم کنند .
دندانهاي اسب بايد بطور منظم چک شده و سوهان زده شود .
انگل زدايي در اسبها در طي يک برنامه منظم از مشکلات گوارشي و خوني جلوگيري ميکند . همچنين از تغييرات ناگهاني در نوع تغذيه و مصرف آن توسط حيوان بايد اجتناب کرد .
تغذيه
جيره غذايي اسب ميتواند به صورت هاي زير طبقه بندي شود :
- جيره غذايي صحيح و علمي كه همه مواد مغذي در آن به اندازه قابل قبول وجود دارد .
- جيره روزانه اي كه توسط دامدار براي اسب تهيه ميشود .
- جيره اي كه واقعا اسب مصرف مينمايد و ممكن است با آنچه متخصص تغذيه و يا دامدار در نظر گرفته كاملا متفاوت باشد .
تغذيه اسب هم به منزله يك علم و هم يك هنر ميباشد . متخصصين تغذيه و صاحبان اسب بايد قادر باشند تعادلي را بين اين دو ايجاد نمايند . شخصي كه هر روز با اسب سر و كار دارد بهترين كسي است كه در به كارگيري كامل استعدادهاي اسب ميتواند تصميم گيري نمايد . اين اطلاعات ميتواند توسط متخصصين تغذيه كه راهنمايي تامين احتياجات غذاي اسب را تنظيم ميكنند , مورد استفاده قرار گيرد . توانايي تشخيص تفاوت هاي فردي و تنظيم حساب شده روابط آنها هنر علم تغذيه است .
اسبها براي حفظ سلامتي و انجام صحيح فعاليتهاي مختلف به حدود 40 ماده مغذي نياز دارند كه بايد اين مواد به مقدار كافي در اختيار حيوان قرار گيرد . مواد ياد شده جزو يكي از 6 دسته زير هستند :
- كربو هيدرات ها
- پروتئين ها
- چربي ها
- مواد معدني
- ويتامين ها
- آب
-
اسب ها معمولا از جيره اي شامل علوفه خشك , يولاف و سبوس مصرف ميكنند . بدين ترتيب ميزان كنسانتره خوراك نيز به ميزان و نوع كاري كه اسب انجام ميدهد وابسته است . اما امروزه تنظيم يك جيره با استفاده از مواد مختلف غذايي و مكمل هاي موجود نه تنها كاري آسان نيست بلكه بسيار پيچيده و نيازمند محاسبات فراوان است . بنابر اين براي اتخاذ تصميم درباره چگونگي تغذيه اسب ها بايد به موارد مختلفي توجه داشت . از جمله :
- نحوه دسترسي به خوراك
- قيمت هر يك از اجزائ جيره
- نيازمنديهاي غذايي اسبها
- كيفيت خوراك
- مقدار مواد مغذي هر خوراك
-
خوراك اسب ها به دو دسته عمده تقسيم ميشوند :
1 . خوراكهاي علوفه اي ( فيبري ) 2 . كنسانتره ( مواد غذايي متراكم )
يك جيره مناسب بايد انرژي , پروتئين , چربي , مواد معدني , انواع ويتامين ها و آب را در حد كافي تامين نمايد تا اسب سرزنده و سالم بوده , توانايي انجام فعاليتهاي مورد انتظار را داشته باشد . نيازهاي غذايي اسب ها به عوامل متعددي مربوط است كه از آنها ميتوان به موارد زير اشاره كرد :
اندازه بدن - وضعيت بدن – نوع فعاليت – اشتها – سن – مرحله توليد مثلي – سلامتي – محيط – مديريت
همچنين قوانيني نيز وجود دارد كه بايد در تغذيه اسب رعايت شود :
- تغذيه با توجه به وزن خوراك و نه حجم آن
- تغذيه به تناسب ميزان مورد نياز بدن
- تغذيه به ميزان كمتر از اشتهاي كامل حيوان
- تغذيه بيشتر علوفه و مواد خشبي و تا حد امكان استفاده كمتر از مواد خوراكي متراكم ( كنسانتره )
- تغذيه با توجه به وزن اسب
- اصلاح و تغيير جيره در صورت لزوم
- كرم كشي منظم
- بازبيني دندانها به طور منظم .
در مورد مكمل ها نيز بايد بدانيد كه تنها استفاده از يك مكمل عامل كسب موفقيت نيست بلكه در صورتي كه بتوانيد كمبودها و عدم تعادل جيره را برطرف نماييد موثر خواهد بود . بنابر اين قبل از انتخاب مكمل لازم است از خود بپرسيد اسبتان چه چيزي كم دارد و به چه نوع مكملي نياز دارد . براي اين كار ميتوانيد نظر يك متخصص تغذيه يا دامپزشكي با تجربه را جويا شويد .
در هفته هاي آينده به بسط و توسعه بيشتر موارد فوق و ارائه جزئيات بيشتر خواهيم پرداخت . همچنين براي مطالعه دقيقتر ميتوانيد به منبع مورد استفاده ( خوراك و خوراك دادن اسب نوشته سارا پيلينر , ترجمه دكتر حافظيان و مهندس شاهسواراني ) مرجعه نماييد .
تغذيه : اسبي كه تشنه و يا گرسنه است و يا بد تغذيه مي شود هيچگاه به درستي سواري نمي دهد . غذا بايد داراي دو خاصيت عمده باشد ، حرارت بدن اسب را ثابت نگهدارد و انرژي لازم را براي زنده ماندن در درجه اول و سپس كارهاي اضافه خواسته شده او را تامين نمايد.
غذا بايد متناسب با كار و سن و وزن اسب بوده و تامين كننده نيازهاي رشد و انرژي او باشد. ( براي اسبي با متوسط 10 سال سن و 160 سانتي متر قد و 400 كيلو وزن كه در روز بين دو تا چهار ساعت كار مي كند 4 كيلو خوراك و 4 كيلو جو كافي است . آب تميز و بهداشتي همواره بايد در دسترس اسب باشد . مگر به هنگام خستگي زياد و يا عرق دار بودن بدن .
آب 60% وزن بدن را تشكيل مي دهد و عامل جذب غذاست ، 78 تا 82 درصد از خون را تشكيل مي دهد . حرارت بدن را تنظيم و به دفع مواد زايد كمك مي كند .
معده اسب نسبت به جثه او كوچك بوده و به تعدد دفعات غذا به مقدار كم به او فرصت هضم آسان و راحت تر را مي دهد .
غذا بايد حاوي مواد ازته ، چربي ، مواد هيدرو كربنه ، مواد معدني و ويتامين ها باشد . كه انواع صيفي ( يونجه ، شبدر ، ذرت ) غلات (جو ، چاودار) و ميوه ها تامين كننده نيازهاي حياتي اسب مي باشند .
پرخوري و يا كم خوري هر دو زيان آور هستند .
نكاتي در مورد تغذيه اسبهائي كه در مرتع و يا پادوك هستند : اسبهائي كه در طول فصول سرد در مرتع به سر مي برند بايد تغذيه اضافي داشته باشند . گله عادت دارد در اطراف دروازه ها و هر جائي كه خوراك باشد تجمع كند كه اين خود موردي است براي جنگ و دعوا . براي به حداقل راساندن اين موارد بايد به نكات ايمني زير توجه داشت :
- به تعداد اسبها بايد ظروف خوراك تعبيه شود كه بهتر است يك ظرف هم اضافه باشد تا از سرشاخ شدن آنها با يكديگر جلوگيري كند .
- ظروف خوراك هرچه بيشتر از هم فاصله داشته باشند .
- بسته هاي علوفه هم تا حد ممكن از يك ديگر دور باشند .
- تعداد بسته هاي علوفه بيشتر از تعداد اسبها باشد .
- تغذيه يكي دو اسب در داخل گله ايمن تر است تا آنها را جدا كرده و در محل ديگري تغذيه كنيم .
- هرگز با ظرفي مملو از خوراك ميان گله اسبها نرويد .
منابع خوراک
۱- علوفه:
الف) علوفه تازه: که ممکن است به صورت چرا در مرتع يا مستقيما" پس از برداشت به مصرف برسند. علوفه هاي جوان حاوي آب، پروتيين و خوشخوراکي بيشتري دارند. خانواده بقولات از خانواده گراسها پروتيين بيشتر و گراسها از بقولات انرژي بيشتري دارند. پس حالت مطلوب مصرف اين دو خانواده به صورت توام است.
ب) علوفه خشک: به علوفه اي اطلاق مي شود که پس از برداشت در مقابل نور آفتاب يا حرارت مصنوعي خشک مي شود و معمولا" رطوبت آن بايد به کمتر از ۱۵٪ برسد. خشک کردن علوفه در برابر خورشيد باعث افزايش ويتامين د آن مي شود. در هنگام حمل علوفه خشک بايد نهايت دقت بشود که حتي الامکان برگ علوفه که پر ارزشترين قسمت علوفه مي باشد به هدر نرود و اين کار بايد قبل از خشک شدن کامل انجام شود.
ج) علوفه سيلو شده: يکي از روشهاي نگهداري علوفه در طولاني مدت است که در اين روش علوفه تازه با حدود ۷۰٪ رطوبت را روي هم انباشته کرده و با پوشانيدن روي آن عمليات تخمير انجام مي گيرد. عمل تخمير باعث پايداري و ثبات علوفه مي گردد و از فساد آن جلوگيري مي کند. براي تهيه سيلوي خوب ۳ شرط مهم بايد تحقق يابد: ۱- خارج کردن هوا توسط فشردن علوفه، ۲- جلوگيري از ورود و خروج هوا، ۳- پايين آوردن PH تا ۵/۴. هر چه تخمير لاکتيک در سيلو بيشتر باشد مفيدتر است (بوتيريک مفيد نيست).
د) علوفه مرتعي: از چراگاههايي حاصل مي شوند که به صورت طبيعي رويش دارند. علوفه مرتعي بسته به اينکه از چه گونه اي باشد ارزش غذايي آن متفاوت است. مرتع هر چه از بقولات غني تر باشد ارزش غذايي آن بالاتر و حاوي پروتيين بيشتري است.
برخي از علوفه هاي مناسب براي اسب بر اساس خانواده عبارتند از:
بقولات: يونجه، انواع شبدرها، اسپرس و .... از نظر پروتيين، کلسيم، ويتامينهاي آ، اي و کا، غنيند.
گراسها: جو، گندم، ذرت، يولاف، مرغ و .... پروتيين آنها کمتر از بقولات ولي انرژي آنها بيشتر است.
۲- خوراکهاي انرژي زا:
غالبا" الياف خام آنها کمتر از ۱۸٪ و پروتيين آنها کمتر از ۲۰٪ است. انرژي زايي بالايي دارند و مهمترين آنها عبارتند از:
الف)غلات: به بذور گراسها گفته مي شود مثل، جو، ذرت، چاودار، سورگوم، يولاف، گندم و .... در اين دانه ها مقدار قابل توجهي نشاسته ذخيره مي شود، که به عنوان ذخيره انرژي به حساب مي آيد. رطوبت آنها براي انبار کردن بايد به حدود ۱۲٪ برسد. غلات از نظر ويتامين آ ضعيف هستند (به جز ذرت) و اسيدهاي آمينه متيونين و ليزين در پروتيين آنها کم است. عموما" از نظر کلسيم فقير و از لحاظ فسفر غني هستند.
مهمترين غله مورد استفاده در خوراک اسب جو مي باشد. ذرت و يولاف نيز مصرف بسياري دارند.
ب) فرآورده هاي فرعي غلات: مانند جنين ذرت و آرد جنين گندم.
ج) ملاسها: مهمترين آنها ملاس چغندرقند و نيشکر است که محصول فرعي کارخانجات تهيه قند از چغندرقند و نيشکر هستند. به دليل اثر مسهلي که دارند مصرف آنها محدوديت دارد.
د) ريشه ها و غده ها: آب زيادي دارند و به علت پايين بودن سلولز قابليت هضم بالايي دارند. انرژي زايي نسبتا" بالايي دارند. بايد در هنگام مصرف توجه داشت که خاک آلود نباشند. مهمترين آنها چغندر علوفه اي و چغندرقند، سيب زميني و هويج مي باشند. برخي داراري محدوديت مصرفند.
هـ) چربيها و روغن ها: چربيها معمولا" در دماي اتاق جامد و روغنها مايع هستند. ۲۵/۲ برابر کربوئيدراتها انرژي توليد مي کنند. محدوديت مصرف داشته و کاربرد آنها ظرافت خاصي را مي طلبد. به هنگام مصرف آنها ويتامينهاي محلول در چربي مثل آ، د، اي و کا بهتر جذب مي شوند. بر دو نوع دامي و گياهي هستند. نوع گياهي بر نوع دامي ارجحيت دارد.
۳- مکملهاي پروتييني:
به مواد خوراکي اطلاق مي شود که حداقل ۲۰٪ پروتيين داشته باشند. مکملهاي پروتييني يا منشا گياهي دارند يا منشا حيواني. مواد پروتييني دامي از لحاظ تنوع اسيدهاي آمينه تشکيل دهنده آن غني ترند و ارزش بيولوژيکي بالاتري نسبت به دسته گياهي دارند ولي از لحاظ قيمت بالاترند.
مکملهاي پروتييني گياهي، تفاله دانه هاي روغني پس از استخراج روغن آنها هستند که به آنها کنجاله اطلاق مي شود. بسته به روش استخراج روغن که شيميايي يا مکانيکي باشد درصد پروتيين آنها فرق مي کند. مهمترين کنجاله هاي مصرفي عبارتند از: سويا، تخم پنبه، بادام زميني، آفتابگردان، منداب و گلرنگ. اين کنجاله ها هر کدام به علت وجود برخي مواد داراري محدوديت مصرف هستند.
مکملهاي پروتييني دامي: مانند، پودر ماهي، پودر گوشت و استخوان، پودر خون، پودر پر، شير پس چرخ، پودر آب پنير و کشک. اين گروه در خوراک اسب مصرف چنداني ندارند و گران قيمتند.
مکملهاي پروتييني تک سلولي نيز وجود دارند که حاصل کشت ميکرواورگانيسم هاي تک سلولي مثل قارچ، باکتري و جلبک بر روي محيط هاي اختصاصي کاه، کلش، ملاس و ضايعات کشاورزي پرورش مي يابند.
از ازت غير پروتييني مانند اوره هم به ميزان بسيار اندک مي توان استفاده کرد که به دليل خطرناک بودن و جذب بالاي آن در اسب معمول نيست.
۴- ضايعات و پس مانده هاي کشاورزي:
به اقلامي از مواد خوراکي اطلاق مي شود که هدف اصلي، توليد آن محصولات نبوده ولي در کنار محصول اصلي اين اقلام توليد شده اند که به شکلي در غذاي دام کاربرد دارند. تفاله نيشکر، تفاله چغندر قند، ملاس چغندرقند و نيشکر، برگ و طوقه چغندر قند و سبوسهاي گندم و برنج از مهمترين و پر مصرفترين اين اقلام هستند.
۵- مکمل هاي معدني:
تامين کننده کمبود مواد معدني موجود در خوراک هستند و غالبا" به صورت آجر ليسيدني در اختيار اسب گذاشته شده و بعضا" مانند کربنات کلسيم، نمک طعام و مواد معدني به خوراک افزوده مي شوند.
۶- مکمل هاي ويتامينيه:
در صورتي که خوراک از لحاظ ويتامينها ضعيف باشد يا مثلا اسب در معرض آفتاب نباشد تا ويتامين د در بدنش ساخته شود مي توان ويتامينها را به خوراک افزود.
۷- افزودنيهاي خوراک:
موادي که به خوراک افزوده شده و باعث افزايش کارآيي مي شوند جزو اين گروه تعريف مي شوند مانند: آنتي بيوتيکهاي غذايي، هورمونها، آنزيمها و محرک هاي رشد.
فرآوري و غني سازي مواد خوراکي
مواد خوراکي را به روشهاي مختلف مي توان فرآوري کرد. اين روشها ممکن است فيزيکي، شيميايي، ميکروبي يا توام باشند.
روشهاي فيزيکي مانند، خرد کردن علوفه، بلغور کردن غلات و .... از روشهاي شيميايي مي توان به غني سازي کاه با آمونياک و بيولوژيکي به اضافه کردن آنزيم سلولاز، پکتيناز، زايلاز و يا قارچهاي تک سلولي و مخمر اشاره کرد. از اين روشها به صورت توام هم مي توان استفاده کرد.
روشهاي تعيين مقدار خوراک مصرفي
به منظور تعيين خوراک اسب در دوره هاي مختلف فيزيولوژيکي بايد احتياجات نگهداري و توليد را برآورد نماييم و بر اساس آن مبادرت به تنظيم جيره بنماييم. بديهي است احتياجات توليد نيز مشابه نمي باشد، مثلا" دام جواني که در حال رشد است نياز به پروتيين و مواد معدني بيشتري در جيره غذايي دارد و يک ماديان شيرده به انرژي بالاتري نياز دارد. ميزان احتياجات را مي توان به صورت کمي و يا به صورت درصدي از جيره بيان کرد. همچنين براي بيان احتياجات ممکن است از اشکال مختلف مغذي استفاده شود مانند، پروتيين خام، پروتيين قابل هضم، انرژي قابل هضم، انرژي کل و ...، نکته اي که اهميت دارد اين است که از هر شکلي که براي بيان احتياجات استفاده مي شود بايد از همان شکل نيز در تنظيم جيره استفاده شود.
۱- احتياجات نگهداري: زمانيکه اسب هيچگونه فعاليت و توليدي اعم از شير، کار، افزايش وزن، رشد و ... نداشته باشد، در حال نگهداري است که اصولا" ميزان جيره غذايي بايد به حدي باشد که تغيير در وزن و حتي در ترکيبات بدن ايجاد ننمايد.
۲- احتياجات توليد: نياز هاي غذايي اسب در هنگامي که توليدي دارد بيشتر مي شود و بر اساس آن بايد جيره را تنظيم نمود. مانند، آبستني، کشش، شيرواري، رشد، پرش، اسبدواني و ....
تنظيم جيره
يکي از مهمترين بخشهاي علم تغذيه است. جيره غذايي روزانه متعادل عبارت است از مقدار خوراکي که داراي انرژي و مواد مغذي مختلف به مقدار و نسبت صحيحي باشد به طوري که بتواند احتياجات اسب را به مدت ۲۴ ساعت به نحو مطلوبي تامين نمايد. براي تهيه جيره غذايي بايد جداول استاندارد احتياجات غذايي و که نشان دهنده مقادير مواد مغذي مورد نياز حيوان است را در اختيار داشته باشيم. علاوه بر آن جدولي که ترکيبات خوراک را از نظر مواد مغذي مختلف نشان مي دهد نيز لازم است. جداول استاندارد غذايي دو اطلاعات به ما مي دهند: الف) احتياجات غذايي، ب) تجزيه مواد خوراکي. اين جداول به خوشخوراکي، اقتصادي بودن، وضعيت فيزيکي خوراک، تفاوت هاي فردي اسب، اقليم اسب، وضعيت مديريتي و ... اشاره اي ندارند. مهمترين جدول غذايي و احتياجات، جدول NRC مي باشد که مربوط به کشور آمريکاست.
براي جيره نويسي لازمست که اقلام خوراکي در دسترس را بشناسيم، مواد مغذي هر ماده خوراکي را بدانيم، از قيمت هر کدام مطلع بوده و محدوديتهاي مصرف آنها را با دقت در نظر بگيريم تا بتوانيم جيره اي تهيه کنيم که کليه نيازهاي حيوان را برآورده کرده، خوشخوراک باشد و به لحاظ اقتصادي ارزانترين باشد.
پس از تنظيم جيره استفاده از آن بهتر است ارزيابي مرتب روي بازده آن انجام شود تا چنانچه نياز به اصلاحاتي دارد در جيره نويسي هاي بعدي انجام شود.
