صابر خسروي
Member
انرژی در تغذیه اسب
پدرام رضامند- کارشناس ارشد علوم دامی-تغذیه.
مقدمه:
حیوانات برای ادامه حیات و تحقق بخشیدن به ضروریات زندگی (حرارت بدن، کار مکانیکی، تشکیل بافتها، ...) به طور مداوم نیازمند دریافت انرژی هستند این عمل از طریق مصرف خوراک انجام میشود البته ممکن است انرژی به صورت موقت از طریق ذخایر بدن (تجزیه بافتهاو مواد) تأمین گردد. از آنجایی که دامهای مزرعهای موجوداتی خونگرمهستند، نبایستی انرژی موجود در مواد مغذی دریافت شده، به هنگام فرآیندهای تجزیهای به گرما تبدیل شود، یعنی درفرآیندهای اکسیداسیونی، انرژی غذا تماما آزاد نمیشود بلکه به صورت انرژی شیمیایی ذخیره میگردد. انرژی ذخیره به صورت فسفاتهای پرانرژی مثل ATP میباشد برای تشکیل ATP فقط بخشی از انرژی آزاد شده از طریق فرآیندهای تجزیهای، میتواند ذخیره شود. مقدار این انرژی به مراتب کمتر از مقدار انرژی ماکزیمم ترمودینامیکی است. مثلاً با اکسیداسیون کامل گلوکز، 2870 کیلوژول انرژی ترمودینامیکی تولید میشود اما در ATP فقط 1242 کیلوژول ذخیره میشود که معادل 43 درصد انرژی ترمودینامیکی است. علت این محدودیت اینکه، نظم مولکولی سلولهایی که موجب تبدیل انرژی غذا به ATP میشوند. بدون اصطکاک عمل نمیکند و اصطکاک یعنی ایجاد «گرمای بیارزش» این گرما صرفنظر از نقشی که درتعادل حرارت بدن دارد، استفاده دیگری برای حیوان ندارد.
امروزه، علاوه بر کاربریهای کشاورزی، نظامی، انتظامی و ترابری، از اسب بیشتر به منظورهای ورزشی استفاده میشود که محدوده نسبتاً بزرگی از فعالیتهای جسمانی، از سواری تفریحی تا مسابقات صحرایی- استقامتی، را شامل میگردد. فعالیتهای جسمانی باعث افزایش در احتیاجات برخی مواد مغذی میگردد، در این بین، احتیاجات انرژی به دلیل تأثیر مستقیم به عملکرد حرکتی اسب چه از لحاظ کمی و چه از لحاظ کیفی، جایگاه ویژهای در تغذیه اسب دارد.
انرژی زایی مواد مغذی
در یک جیره خوراکی مناسب برای تغذیه اسب به بیش از 40 ماده مغذی نیاز است که این مواد را میتوان به 6 گروه اصلی تقسیمبندی نمود. از بین این 6 گروه، کربوهیدراتها و لیپیدها منابع اصلی تأمین انرژی در جیره اسب هستند.
کربوهیدراتها انرژی مورد نیاز را برای کلیه فرآیندهای حیاتی سلولهای بدن از جمله تنفس و ضربان قلب فراهم میآورند. این مواد همچنین انرژی مورد نیاز را برای انقباض عضلات فراهم میآورند، در نتیجه یک اسب مسابقهای مقادیر زیادی از کربوهیدراتها را از طریق جیره خوراکی خود دریافت مینماید، البته اگر مقدار زیادیاز کربوهیدراتها تغذیه شوند و مازاد انرژی دریافت شده مصرف نشود به صورت چربی ذخیره خواهد شد.
بخشی از کربوهیدراتهای موجود در جیره شامل قندها و نشاستهها میباشند که در واقع جزو کربوهیدراتهای محلول بوده و اساس ساختمانی آنها گلوکز است. این مواد در اثر هضم شیمیایی شکسته شده و نهایتاً به صورت گلوکز جذب میشوند. گلوکز منبع انرژی بسیاری از بافتها و تنها منبع انرژی مورد استفاده گلبولهای قرمز و بخش مدولای کلیه است. برای اسب خصوصاً اسبان مسابقهای، غلظت گلوکز خون حائز اهمیت فراوان است. منابع قندی و نشاستهای به فراوانی در مواد متراکم جیره اسب یافت میشوند، این مواد در معده- روده باریک به خوبی هضم شده و منبع مطمئنی از انرژی را فراهم میآورند.
بخش دیگری از کربوهیدراتهای موجود درجیره اسب شامل کربوهیدراتهای ساختمانی از جمله سلولز است سلولز و سایر کربوهیدراتهای ساختمانی مثل همی سلولز و پکتین جزو کربوهیدارتهای غیرمحلول و پیچیده محسوب شده و در مقابل شیرابههای هاضم دستگاه گوارش اسب مقاومند. این مواد در بخشهای انتهایی لوله گوارش (روده کور- فولون) توسط میکروارگانیسمها هضم شده و تولید «اسیدهای چرب فرار» مینمایند که این اسیدها به عنوان منابع انرژی در دسترس اسب قرار میگیرند.
علوفه بالغ و نیز ضایعات و ماندههای کشاورزی- غذایی حاوی لیگنین میباشند این ماده از واحدهای فنیل پرو پانوئید ساخته شده و با افزایش سن گیاه، مقدار آن افزایش مییابد. محتوی لیگنین علوفه رابطه عکس با قابلیت هضم آن دارد، زیرا لیگنین هم در مقابل هضم شیمیایی و هم در مقابل هضم میکربی میکروارگانیسمهای لوله گوارش اسب مقاوم است.
چنانچه مقادیر زیادی از کربوهیدراتهای خصوصاً کربوهیدراتهای قندی و نشاستهها در جیره موجود باشند منجر به چاقی اسب میشوند و چنانچه از این نظر در جیره کمبودی وجود داشته باشد، منجر به تجزیه بافتهای ذخیرهای بدن و در نتیجه لاغری میگردد.
هضم کربوهیدراتهای سهلالهضم مثل قندها و نشاستههای غلات در روده باریک اسب این منابع انرژی را از طریق جیره دریافت میکند ودر اینجاست که اهمیت هضم شیمیایی در روده باریک دوچندان مینماید. دستگاه گوارش این حیوان برای هضم نشاسته طراحی نشدهاست، در واقع دستگاه گوارش این حیوان برای هضم علوفه که محتوی نشاسته پائینی دارند، تطابق یافتهاست. نشاستهها از نظر شیمیایی پیچیده هستند و ممکن است که در یک زمان محدود و کوتاه توقف مواد غذایی در روده باریک نتوانند به خوبی هضم شوند (در این خصوص منابع خوراک حاوی نشاسته زیاد که حرارت دیدهاند شاید مؤثرتر باشند). اگر اسب نتواند تمام نشاسته موجود در خوراک را در روده باریک هضم کند امکان این هست که بخش زیادی از آن به روده بزرگ رسیده و این پیش درآمدی برای اختلالات گوارشی از جمله دل درد و لنگش خواهد بود.
بخش مهمی از هضم در روده بزرگ اسب انجام میشود، در روده کور و قولون بزرگ اسب جمعیت نسبتاً بزرگ و متنعی از میکروارگانیسمها وجود دارند که مسئول هضم میکربی مواد غذایی میباشند. حاصل تخمیر میکربی کربوهیدراتهای پیچیده و غیرمحلول، اسیدهای چرب فرار است. این اسیدها پس از جذب شدن به گردش عمومی خون به عنوان منابع انرژی مواد استفاده قرار میگیرند، در واقع همین نکته مهم باعث شده تا اسب بتواند براساس یک چیره تماماً علوفهای به حایت و رشد مناسب خود ادامه دهد. تعداد و تنوع میکروارگانیسمها بستگی به ماهیت جیره خوراکی دارد، بهمین دلیل تغییر ناگهانی جیره اسب، نامعقول است. کارآیی هضم میکربی میکروارگانیسمها در لوله گوارش اسبانی با چیره کم علوفه، بسیار کمتر از اسبانی با جیره پرعلوفه است. تغییر در نسبت علوفه به مواد متراکم باعث تغییر در نسبت اسیدهای چرب فرار تولیدی میشود. معمولاً جیرههایی با نشاسته زید، باعث تولید اسیدپروپیونیک بیشتری میشوند. در محیط رده کور- قولون تعادل ظریف و حساسی بین میکرارگانیسمهای تولیدکننده اسیدلاکتیک و میکروارگانیسمهای تبدیل کننده اسید لاکتیک به اسیدهای چرب فرار وجود دارد. وقتی هر نوع کربوهیدرات محلول به محیط روده کور برسد. سرعت توسط لاکتوباسیلها تجزیه شده و تولید اسید لاکتیک مینماید، حالا اگر سایر میکروارگانیسمها نتوانند اسیدلاکتیک موجود را به اسیدهای چرب فرار تبدیل نمایند، تجمع اسید لاکتیک باعث ایجاد اختلالات متابولیکی متعددی میگردد.
میکروارگانیسمهای لولهگوارش، خود حاوی درصد بالایی پروتئین هستند. البته اسیدهای آمینه ضروری موجود در پروتئین میکربی همانند نشخوارکنندگان نمیتوانند مورد استفاده قرار گیرند زیرا محیط روده بزرگ سیستم هضم آنزیمی مناسبی برای پروتئینها در اختیار ندارد. نتیجه اینکه اسب و مشخصاً اسب جوان در حال رشد، نیازمند دریافت منابع پروتئینی با کیفیت بالاست ضمناً میکروارگانیسمهای موجود، بخشی از احتیاجات اسب را به اکثر ویتامینهای گروه B و ویتامین K برطرف مینماید. یک اسب مسابقهای مقادیر زیادی مواد متراکم دریافت مینماید و در نتیجه تأکید اصلی برهضم مواد متراکم دریاف مینماید ودر نتیجه تأکید اصلی بر هضم مواد در معده- روده باریک است، در چنین وضعیتی تعداد و تنوع جمعیت میکربی موجود در بخشهای انتهایی لوله گوارش، بسیار کاهش مییابد.
لیپیدهای موجود در جیره خوراکی اسب نیز به عنوان تأمین کننده بخشی از احتیاجات انرژی حیوان محسوب میشوند. چربی موجود در جیره اسب ندرتاً به بیش از 4 درصد میرسد. چربیها و روغنها منابع بسیار متراکم انرژی هستند و اسب میتواند هضم نسبتاً مناسبی روی آنها انجام دهد. افزودن چربیها و روغن به جیره اسبان مسابقهای امری کاملاً مفید است خصوصاً این کار در مورد اسبان مسابقههای استقامتی- صحرایی بسیار مورد توجه قرار دارد. اسبان مسابقهای میتوانند روزانه حدود 3/0 لیتر روغن خوراکی از طریق جیره دریافت نموده و به خوبی آن را هضم، جذب و مورد استفاده قرار دهند.
زمانی که اسب از طریق جیره خوراکی، چربی یا روغن دریافت مینماید این مواد به وسیله صفرا امولسیفه شده و سپس توسط لیپاز شکسته شده و تولید اسید چرب گلسیرول مینمایند. محصولات نهایی هضم لیپیدها از طریق دیواره سلولی روده به طرف سیستم لنف جذب میشوند. ترتیب چربیهای ذخیرهای اسب تحت تأثیر نوع چربی دریافتی جیره قرار دارد که از این نظر شبیه انسان است. اسب میتواند با کارآیی بالا چربیها و روغنها را هضم کند و مورد استفاده قرار دهد اگر چه جیره اسب به طور سنتی حاوی مقادیر کمی از چربی و یا روغن است.
احتیاجات انرژی
* نگهداری: منظور از نگهداری حالتی است که در آن حالت، نه افزایش و نه کاهش یک ماده مغذی در بدن اتفاق میافتد. احتیاجات مربوط به نگهداری در واقع آن بخشی از احتیاجات مواد مغذی هستند که باعث عدم تغییر وزن یک اسب در حال استراحت نگهداری شده در اصطبل میگردد. معمولاً خوراکهای حجیم حاوی مقادیر کمی از انرژی سهل الوصول بر حسب ماده خشک هستند درنتیجه اسب مقدار مصرف خوراک را اجباراً جهت تأمین انرِژی مواد نیازش، البته در یک محدوده یعنی، افزایش خواهد داد. یک اسب بیتحرک به مقدار کمی نیازمند دریافت منابع خوراکی انرژیزاست البته تأمین ماده خشک خوراک جهت برطرف نمودن اشتها در این مواقع حائز اهمیت است.
در برآورد احتیاجات اسب به انرژی در حالت نگهداری، اختلاف نظرهای زیادی وجوددارد، شاید یکی از مهمترین دلایل این اختلافها این است که برخلاف سایر دامها، اسب در هیچ زمانی نمیتواند کاملاً بدون تحرک و تمرین باشد حتی اگر این تحرک در حد قدم زدن در داخل برآوردها کاملاً موثر هستند.
احتیاجات انرژی در حالت نگهداری برای اسبان غیرکاری به صورت Kcal/day) ) 75/0W= DEM محاسبه شده است. همچنین احتیاجات انرژی در حالت نگهداری براساس خون زنده به نحودیگری محاسبه شده است؛ برا یک اسب به ارتفاع 164 سانتیمتر در حالت استراحت کامل در اصطبل به ازاء هر 100 کیلوگرم وزن زنده 98/2 مگا کالری انريی قابل هضم در روز پد شدهاست. در این حالت دریافت روزانه 9-8 کیلوگرم علوفه مرغوب، احتیاجات انرژی را تأمین خواهد نمود. کمیته تحقیقا ملی ایالات متحده احتیاجات انرژی در حالت نگهداری را در اسبان 400،500 و 600 کیلوگرمی به ازاء هریکصد کیلوگرم به ازاء هر یکصد کیلوگرم وزن زنده به ترتیب 35/3،28/3 و 23/3 مگاکالری انرژي قابل هضم در روز پیشنهاد نمودهاست.
احتیاجات نگهداری اسب تحت شرایط عملی، بسیار مورد تأثی رشرایط اقلیمی است. اسب مثل انسان یک حیان خونگرم است و انرژی به صورت حرارت به طور دائم از بدن اسب متصاعد میةگردد. تحت شرایط اقلیمی مرطوب، سرد و بادخیز، سطح سوخت و ساز بدن اسب در جه بالا بردن حرارت دفعی از سطح بدن (حرارت افزایشی) برای نگهداری درجه حرارت طبیعی بدن افزایش مییابد. نتیجه اینکه تحت چنین شرایطی احتیاجات نگهداریافزایش مییابد. تحت شرایط اقلیمی گرم، سطح سوخت و ساز عمومی بدن اسب در جهت کاهش حرارت افزایشی برای مقابله بادهای محیط، کاهش مییابد و در نتیجه نیاز انرژی در حالت نگهداری، اندکی کاهش مییابد.
خوراکهای حجیم مثل انواع علف که با کارآیی خوراکهای متراکم هضم نمیشوند، حرارت افزایشی بالایی تولید میکنند و این گرمای تولید شده ممکن است برای اسبی که در فصول سرد در حال چراست، بسیار مفید باشد. البته این سودمندی برای اسبی با تحرک و فعالیت بدنی زیاد که احتیاجات انرژی بالایی دارد، خیلی مطرح نیست و به طور کلی اگر بخش زیادی حجیم تشکیل دهند،منجر به لاغری و ازدست دادن شرایط مناسب بدنی اسب میگردند.
* رشد: رشدعبارت از یک افزایش متناسب در توده بدناست که بسته به نوع یا گونه موجود زنده در مقاطع زمانی معینی صورت میگیرد. پدیده رشد شامل افزایش در تعداد و نیز در حجم سلول است. اغلب پدیده رشد را با افزایش در پروتئینهای بدن ونیز مواد معدنی همراه میدانند .در دورانرشد ضمن افزایش وزن، اندامها و بافتها توسعه مییابند. از آنجایی که پدیده رشد شامل افزایش وزن میشود و افزایش وزن در دوران رشد (قبل از بلوغ جسمی) شاخص مناسبی از میزان رشد میباشد، سیستمهای تغذیهای و خوراک دهی معمولاً براساس افزایش وزن پایهگذاری شدهاند.
یک کره تازه متولد شده، رشد سریعی دارد و سرعت رشد میتواندشاخص خوبی برای وضعیت اسب در سن یا وزن بلوغ باشد. روند سرعت رشد و توسعه، تعیین کننده میزان احتیاجات یکاسب جوان در حال رشد است. برای مثال؛ وزن تولد یک کره اسب تقریباً 10 درصد وزن زمان بلوغ اوست.وزن زمان تولید عامل بسیار مهمی در تعیین وزن نهایی اسب بالغ میباشد. در نژاد تروبرد کرهای که وزن تولدی کمتر از 35 کیلوگرم داشته باشند احتمالاً ارتفاع بدن به 154 سانتیمتر نخواهد رسید.
وزن زمان تولید کره تحت اثر عوامل زیادی از جمله تغذیه مادیان، محیط رحم مادیان، سن مادیان، جنسیت کره و طول دوره آبستنی مادیان قرار دارد. اگر اسب جوان 12 ماههای 70-60 درصد وزن زمان بلوغ و 90 درصد قد زمان بلوغخود را بدست آورده باشد، وضعیت تغذیهای مناسبی داشتهاست. زمان از شیرگیری تأثیر شدیدی بر این موضوع ندارد به شرط آنکه مدیریت تغذیهای مناسبی قبل و بعد از شیرگیری اعال شدهباشد.
معمولاً استخوانها اولین بافتهایی هستند کهبه بلوغ میرسند و قد نهاییاسب در زمان بلوغ سریعتر از سایر اندامها و بافتها، قابل تعیین است، این بدین معنی است که کره جوان نیازمند دریافت مقادیر کافی از پروتئینها و مواد معدنی خصوصاً مواد معدنی موجود در استخوانهاست. هر چه سرعت رشد کره با افزایش وزن، کاهش مییابد عضلهسازی و افزایش وزن حادث میگردد، به همان نسبت هم بایستی کربوهیدرات بیشتری از طریق جیره دریافت نماید. اگر اسب یا اسبچهای به مقدار جزیی مواجه با کمبود مواد غذایی باشد، به هر حال به وزن و قد نهایی خود، البته در زمان طولانیتر خواهد رسید. ولی ندرتاً در برخی موارد که کمبود مواد مغذی و خوراک شدید است به علت اختلال در رشد و توسعه مناسب سیستم اسکلتی بدن، هیچگاه به وزن و قد نهایی خود نمیرسد.
دامهای پرواری برای حصول حداکثر وزن ممکن در کوتاهترین زمان ممکن تغذیه میشوند اما این کار در اسب با خطرپذیی همراه است، واقعیت این استکه هنوز، مناسبترین شیوه هدایت و بهینهسازی روند رشد جهت حصول بهترین عملکرد بهترین عملکرد ورزشی اسب بدست نیامدهاست.
کمیته فوق، احتیاجات انرژی روزانه به منظور رشد را براساس معادله ذیل محاسبه نمودهاست (که بایستی به احتیاجات نگهداری اضافه شوند) Y=3/8+12/3X-6/6X2
که در این معادله Y انرژی قابل هضم بر حسب کیلوکالری/ گرم افزایش وزن بوده و x نسبت وزن زنده به وزن نهایی مورد نظر (بالغ) میباشد.
در خصوص نسبت مواد متراکم به علوفه و براساس سن، احتیاجات انرژی رشد کرهها و اسبان جوان در حال رشد برحسب کیلوگرم جیره (90 درصد ماده خشک).
http://www.jkmt.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=3817&Itemid=87
پدرام رضامند- کارشناس ارشد علوم دامی-تغذیه.
مقدمه:
حیوانات برای ادامه حیات و تحقق بخشیدن به ضروریات زندگی (حرارت بدن، کار مکانیکی، تشکیل بافتها، ...) به طور مداوم نیازمند دریافت انرژی هستند این عمل از طریق مصرف خوراک انجام میشود البته ممکن است انرژی به صورت موقت از طریق ذخایر بدن (تجزیه بافتهاو مواد) تأمین گردد. از آنجایی که دامهای مزرعهای موجوداتی خونگرمهستند، نبایستی انرژی موجود در مواد مغذی دریافت شده، به هنگام فرآیندهای تجزیهای به گرما تبدیل شود، یعنی درفرآیندهای اکسیداسیونی، انرژی غذا تماما آزاد نمیشود بلکه به صورت انرژی شیمیایی ذخیره میگردد. انرژی ذخیره به صورت فسفاتهای پرانرژی مثل ATP میباشد برای تشکیل ATP فقط بخشی از انرژی آزاد شده از طریق فرآیندهای تجزیهای، میتواند ذخیره شود. مقدار این انرژی به مراتب کمتر از مقدار انرژی ماکزیمم ترمودینامیکی است. مثلاً با اکسیداسیون کامل گلوکز، 2870 کیلوژول انرژی ترمودینامیکی تولید میشود اما در ATP فقط 1242 کیلوژول ذخیره میشود که معادل 43 درصد انرژی ترمودینامیکی است. علت این محدودیت اینکه، نظم مولکولی سلولهایی که موجب تبدیل انرژی غذا به ATP میشوند. بدون اصطکاک عمل نمیکند و اصطکاک یعنی ایجاد «گرمای بیارزش» این گرما صرفنظر از نقشی که درتعادل حرارت بدن دارد، استفاده دیگری برای حیوان ندارد.
امروزه، علاوه بر کاربریهای کشاورزی، نظامی، انتظامی و ترابری، از اسب بیشتر به منظورهای ورزشی استفاده میشود که محدوده نسبتاً بزرگی از فعالیتهای جسمانی، از سواری تفریحی تا مسابقات صحرایی- استقامتی، را شامل میگردد. فعالیتهای جسمانی باعث افزایش در احتیاجات برخی مواد مغذی میگردد، در این بین، احتیاجات انرژی به دلیل تأثیر مستقیم به عملکرد حرکتی اسب چه از لحاظ کمی و چه از لحاظ کیفی، جایگاه ویژهای در تغذیه اسب دارد.
انرژی زایی مواد مغذی
در یک جیره خوراکی مناسب برای تغذیه اسب به بیش از 40 ماده مغذی نیاز است که این مواد را میتوان به 6 گروه اصلی تقسیمبندی نمود. از بین این 6 گروه، کربوهیدراتها و لیپیدها منابع اصلی تأمین انرژی در جیره اسب هستند.
کربوهیدراتها انرژی مورد نیاز را برای کلیه فرآیندهای حیاتی سلولهای بدن از جمله تنفس و ضربان قلب فراهم میآورند. این مواد همچنین انرژی مورد نیاز را برای انقباض عضلات فراهم میآورند، در نتیجه یک اسب مسابقهای مقادیر زیادی از کربوهیدراتها را از طریق جیره خوراکی خود دریافت مینماید، البته اگر مقدار زیادیاز کربوهیدراتها تغذیه شوند و مازاد انرژی دریافت شده مصرف نشود به صورت چربی ذخیره خواهد شد.
بخشی از کربوهیدراتهای موجود در جیره شامل قندها و نشاستهها میباشند که در واقع جزو کربوهیدراتهای محلول بوده و اساس ساختمانی آنها گلوکز است. این مواد در اثر هضم شیمیایی شکسته شده و نهایتاً به صورت گلوکز جذب میشوند. گلوکز منبع انرژی بسیاری از بافتها و تنها منبع انرژی مورد استفاده گلبولهای قرمز و بخش مدولای کلیه است. برای اسب خصوصاً اسبان مسابقهای، غلظت گلوکز خون حائز اهمیت فراوان است. منابع قندی و نشاستهای به فراوانی در مواد متراکم جیره اسب یافت میشوند، این مواد در معده- روده باریک به خوبی هضم شده و منبع مطمئنی از انرژی را فراهم میآورند.
بخش دیگری از کربوهیدراتهای موجود درجیره اسب شامل کربوهیدراتهای ساختمانی از جمله سلولز است سلولز و سایر کربوهیدراتهای ساختمانی مثل همی سلولز و پکتین جزو کربوهیدارتهای غیرمحلول و پیچیده محسوب شده و در مقابل شیرابههای هاضم دستگاه گوارش اسب مقاومند. این مواد در بخشهای انتهایی لوله گوارش (روده کور- فولون) توسط میکروارگانیسمها هضم شده و تولید «اسیدهای چرب فرار» مینمایند که این اسیدها به عنوان منابع انرژی در دسترس اسب قرار میگیرند.
علوفه بالغ و نیز ضایعات و ماندههای کشاورزی- غذایی حاوی لیگنین میباشند این ماده از واحدهای فنیل پرو پانوئید ساخته شده و با افزایش سن گیاه، مقدار آن افزایش مییابد. محتوی لیگنین علوفه رابطه عکس با قابلیت هضم آن دارد، زیرا لیگنین هم در مقابل هضم شیمیایی و هم در مقابل هضم میکربی میکروارگانیسمهای لوله گوارش اسب مقاوم است.
چنانچه مقادیر زیادی از کربوهیدراتهای خصوصاً کربوهیدراتهای قندی و نشاستهها در جیره موجود باشند منجر به چاقی اسب میشوند و چنانچه از این نظر در جیره کمبودی وجود داشته باشد، منجر به تجزیه بافتهای ذخیرهای بدن و در نتیجه لاغری میگردد.
هضم کربوهیدراتهای سهلالهضم مثل قندها و نشاستههای غلات در روده باریک اسب این منابع انرژی را از طریق جیره دریافت میکند ودر اینجاست که اهمیت هضم شیمیایی در روده باریک دوچندان مینماید. دستگاه گوارش این حیوان برای هضم نشاسته طراحی نشدهاست، در واقع دستگاه گوارش این حیوان برای هضم علوفه که محتوی نشاسته پائینی دارند، تطابق یافتهاست. نشاستهها از نظر شیمیایی پیچیده هستند و ممکن است که در یک زمان محدود و کوتاه توقف مواد غذایی در روده باریک نتوانند به خوبی هضم شوند (در این خصوص منابع خوراک حاوی نشاسته زیاد که حرارت دیدهاند شاید مؤثرتر باشند). اگر اسب نتواند تمام نشاسته موجود در خوراک را در روده باریک هضم کند امکان این هست که بخش زیادی از آن به روده بزرگ رسیده و این پیش درآمدی برای اختلالات گوارشی از جمله دل درد و لنگش خواهد بود.
بخش مهمی از هضم در روده بزرگ اسب انجام میشود، در روده کور و قولون بزرگ اسب جمعیت نسبتاً بزرگ و متنعی از میکروارگانیسمها وجود دارند که مسئول هضم میکربی مواد غذایی میباشند. حاصل تخمیر میکربی کربوهیدراتهای پیچیده و غیرمحلول، اسیدهای چرب فرار است. این اسیدها پس از جذب شدن به گردش عمومی خون به عنوان منابع انرژی مواد استفاده قرار میگیرند، در واقع همین نکته مهم باعث شده تا اسب بتواند براساس یک چیره تماماً علوفهای به حایت و رشد مناسب خود ادامه دهد. تعداد و تنوع میکروارگانیسمها بستگی به ماهیت جیره خوراکی دارد، بهمین دلیل تغییر ناگهانی جیره اسب، نامعقول است. کارآیی هضم میکربی میکروارگانیسمها در لوله گوارش اسبانی با چیره کم علوفه، بسیار کمتر از اسبانی با جیره پرعلوفه است. تغییر در نسبت علوفه به مواد متراکم باعث تغییر در نسبت اسیدهای چرب فرار تولیدی میشود. معمولاً جیرههایی با نشاسته زید، باعث تولید اسیدپروپیونیک بیشتری میشوند. در محیط رده کور- قولون تعادل ظریف و حساسی بین میکرارگانیسمهای تولیدکننده اسیدلاکتیک و میکروارگانیسمهای تبدیل کننده اسید لاکتیک به اسیدهای چرب فرار وجود دارد. وقتی هر نوع کربوهیدرات محلول به محیط روده کور برسد. سرعت توسط لاکتوباسیلها تجزیه شده و تولید اسید لاکتیک مینماید، حالا اگر سایر میکروارگانیسمها نتوانند اسیدلاکتیک موجود را به اسیدهای چرب فرار تبدیل نمایند، تجمع اسید لاکتیک باعث ایجاد اختلالات متابولیکی متعددی میگردد.
میکروارگانیسمهای لولهگوارش، خود حاوی درصد بالایی پروتئین هستند. البته اسیدهای آمینه ضروری موجود در پروتئین میکربی همانند نشخوارکنندگان نمیتوانند مورد استفاده قرار گیرند زیرا محیط روده بزرگ سیستم هضم آنزیمی مناسبی برای پروتئینها در اختیار ندارد. نتیجه اینکه اسب و مشخصاً اسب جوان در حال رشد، نیازمند دریافت منابع پروتئینی با کیفیت بالاست ضمناً میکروارگانیسمهای موجود، بخشی از احتیاجات اسب را به اکثر ویتامینهای گروه B و ویتامین K برطرف مینماید. یک اسب مسابقهای مقادیر زیادی مواد متراکم دریافت مینماید و در نتیجه تأکید اصلی برهضم مواد متراکم دریاف مینماید ودر نتیجه تأکید اصلی بر هضم مواد در معده- روده باریک است، در چنین وضعیتی تعداد و تنوع جمعیت میکربی موجود در بخشهای انتهایی لوله گوارش، بسیار کاهش مییابد.
لیپیدهای موجود در جیره خوراکی اسب نیز به عنوان تأمین کننده بخشی از احتیاجات انرژی حیوان محسوب میشوند. چربی موجود در جیره اسب ندرتاً به بیش از 4 درصد میرسد. چربیها و روغنها منابع بسیار متراکم انرژی هستند و اسب میتواند هضم نسبتاً مناسبی روی آنها انجام دهد. افزودن چربیها و روغن به جیره اسبان مسابقهای امری کاملاً مفید است خصوصاً این کار در مورد اسبان مسابقههای استقامتی- صحرایی بسیار مورد توجه قرار دارد. اسبان مسابقهای میتوانند روزانه حدود 3/0 لیتر روغن خوراکی از طریق جیره دریافت نموده و به خوبی آن را هضم، جذب و مورد استفاده قرار دهند.
زمانی که اسب از طریق جیره خوراکی، چربی یا روغن دریافت مینماید این مواد به وسیله صفرا امولسیفه شده و سپس توسط لیپاز شکسته شده و تولید اسید چرب گلسیرول مینمایند. محصولات نهایی هضم لیپیدها از طریق دیواره سلولی روده به طرف سیستم لنف جذب میشوند. ترتیب چربیهای ذخیرهای اسب تحت تأثیر نوع چربی دریافتی جیره قرار دارد که از این نظر شبیه انسان است. اسب میتواند با کارآیی بالا چربیها و روغنها را هضم کند و مورد استفاده قرار دهد اگر چه جیره اسب به طور سنتی حاوی مقادیر کمی از چربی و یا روغن است.
احتیاجات انرژی
* نگهداری: منظور از نگهداری حالتی است که در آن حالت، نه افزایش و نه کاهش یک ماده مغذی در بدن اتفاق میافتد. احتیاجات مربوط به نگهداری در واقع آن بخشی از احتیاجات مواد مغذی هستند که باعث عدم تغییر وزن یک اسب در حال استراحت نگهداری شده در اصطبل میگردد. معمولاً خوراکهای حجیم حاوی مقادیر کمی از انرژی سهل الوصول بر حسب ماده خشک هستند درنتیجه اسب مقدار مصرف خوراک را اجباراً جهت تأمین انرِژی مواد نیازش، البته در یک محدوده یعنی، افزایش خواهد داد. یک اسب بیتحرک به مقدار کمی نیازمند دریافت منابع خوراکی انرژیزاست البته تأمین ماده خشک خوراک جهت برطرف نمودن اشتها در این مواقع حائز اهمیت است.
در برآورد احتیاجات اسب به انرژی در حالت نگهداری، اختلاف نظرهای زیادی وجوددارد، شاید یکی از مهمترین دلایل این اختلافها این است که برخلاف سایر دامها، اسب در هیچ زمانی نمیتواند کاملاً بدون تحرک و تمرین باشد حتی اگر این تحرک در حد قدم زدن در داخل برآوردها کاملاً موثر هستند.
احتیاجات انرژی در حالت نگهداری برای اسبان غیرکاری به صورت Kcal/day) ) 75/0W= DEM محاسبه شده است. همچنین احتیاجات انرژی در حالت نگهداری براساس خون زنده به نحودیگری محاسبه شده است؛ برا یک اسب به ارتفاع 164 سانتیمتر در حالت استراحت کامل در اصطبل به ازاء هر 100 کیلوگرم وزن زنده 98/2 مگا کالری انريی قابل هضم در روز پد شدهاست. در این حالت دریافت روزانه 9-8 کیلوگرم علوفه مرغوب، احتیاجات انرژی را تأمین خواهد نمود. کمیته تحقیقا ملی ایالات متحده احتیاجات انرژی در حالت نگهداری را در اسبان 400،500 و 600 کیلوگرمی به ازاء هریکصد کیلوگرم به ازاء هر یکصد کیلوگرم وزن زنده به ترتیب 35/3،28/3 و 23/3 مگاکالری انرژي قابل هضم در روز پیشنهاد نمودهاست.
احتیاجات نگهداری اسب تحت شرایط عملی، بسیار مورد تأثی رشرایط اقلیمی است. اسب مثل انسان یک حیان خونگرم است و انرژی به صورت حرارت به طور دائم از بدن اسب متصاعد میةگردد. تحت شرایط اقلیمی مرطوب، سرد و بادخیز، سطح سوخت و ساز بدن اسب در جه بالا بردن حرارت دفعی از سطح بدن (حرارت افزایشی) برای نگهداری درجه حرارت طبیعی بدن افزایش مییابد. نتیجه اینکه تحت چنین شرایطی احتیاجات نگهداریافزایش مییابد. تحت شرایط اقلیمی گرم، سطح سوخت و ساز عمومی بدن اسب در جهت کاهش حرارت افزایشی برای مقابله بادهای محیط، کاهش مییابد و در نتیجه نیاز انرژی در حالت نگهداری، اندکی کاهش مییابد.
خوراکهای حجیم مثل انواع علف که با کارآیی خوراکهای متراکم هضم نمیشوند، حرارت افزایشی بالایی تولید میکنند و این گرمای تولید شده ممکن است برای اسبی که در فصول سرد در حال چراست، بسیار مفید باشد. البته این سودمندی برای اسبی با تحرک و فعالیت بدنی زیاد که احتیاجات انرژی بالایی دارد، خیلی مطرح نیست و به طور کلی اگر بخش زیادی حجیم تشکیل دهند،منجر به لاغری و ازدست دادن شرایط مناسب بدنی اسب میگردند.
* رشد: رشدعبارت از یک افزایش متناسب در توده بدناست که بسته به نوع یا گونه موجود زنده در مقاطع زمانی معینی صورت میگیرد. پدیده رشد شامل افزایش در تعداد و نیز در حجم سلول است. اغلب پدیده رشد را با افزایش در پروتئینهای بدن ونیز مواد معدنی همراه میدانند .در دورانرشد ضمن افزایش وزن، اندامها و بافتها توسعه مییابند. از آنجایی که پدیده رشد شامل افزایش وزن میشود و افزایش وزن در دوران رشد (قبل از بلوغ جسمی) شاخص مناسبی از میزان رشد میباشد، سیستمهای تغذیهای و خوراک دهی معمولاً براساس افزایش وزن پایهگذاری شدهاند.
یک کره تازه متولد شده، رشد سریعی دارد و سرعت رشد میتواندشاخص خوبی برای وضعیت اسب در سن یا وزن بلوغ باشد. روند سرعت رشد و توسعه، تعیین کننده میزان احتیاجات یکاسب جوان در حال رشد است. برای مثال؛ وزن تولد یک کره اسب تقریباً 10 درصد وزن زمان بلوغ اوست.وزن زمان تولید عامل بسیار مهمی در تعیین وزن نهایی اسب بالغ میباشد. در نژاد تروبرد کرهای که وزن تولدی کمتر از 35 کیلوگرم داشته باشند احتمالاً ارتفاع بدن به 154 سانتیمتر نخواهد رسید.
وزن زمان تولید کره تحت اثر عوامل زیادی از جمله تغذیه مادیان، محیط رحم مادیان، سن مادیان، جنسیت کره و طول دوره آبستنی مادیان قرار دارد. اگر اسب جوان 12 ماههای 70-60 درصد وزن زمان بلوغ و 90 درصد قد زمان بلوغخود را بدست آورده باشد، وضعیت تغذیهای مناسبی داشتهاست. زمان از شیرگیری تأثیر شدیدی بر این موضوع ندارد به شرط آنکه مدیریت تغذیهای مناسبی قبل و بعد از شیرگیری اعال شدهباشد.
معمولاً استخوانها اولین بافتهایی هستند کهبه بلوغ میرسند و قد نهاییاسب در زمان بلوغ سریعتر از سایر اندامها و بافتها، قابل تعیین است، این بدین معنی است که کره جوان نیازمند دریافت مقادیر کافی از پروتئینها و مواد معدنی خصوصاً مواد معدنی موجود در استخوانهاست. هر چه سرعت رشد کره با افزایش وزن، کاهش مییابد عضلهسازی و افزایش وزن حادث میگردد، به همان نسبت هم بایستی کربوهیدرات بیشتری از طریق جیره دریافت نماید. اگر اسب یا اسبچهای به مقدار جزیی مواجه با کمبود مواد غذایی باشد، به هر حال به وزن و قد نهایی خود، البته در زمان طولانیتر خواهد رسید. ولی ندرتاً در برخی موارد که کمبود مواد مغذی و خوراک شدید است به علت اختلال در رشد و توسعه مناسب سیستم اسکلتی بدن، هیچگاه به وزن و قد نهایی خود نمیرسد.
دامهای پرواری برای حصول حداکثر وزن ممکن در کوتاهترین زمان ممکن تغذیه میشوند اما این کار در اسب با خطرپذیی همراه است، واقعیت این استکه هنوز، مناسبترین شیوه هدایت و بهینهسازی روند رشد جهت حصول بهترین عملکرد بهترین عملکرد ورزشی اسب بدست نیامدهاست.
کمیته فوق، احتیاجات انرژی روزانه به منظور رشد را براساس معادله ذیل محاسبه نمودهاست (که بایستی به احتیاجات نگهداری اضافه شوند) Y=3/8+12/3X-6/6X2
که در این معادله Y انرژی قابل هضم بر حسب کیلوکالری/ گرم افزایش وزن بوده و x نسبت وزن زنده به وزن نهایی مورد نظر (بالغ) میباشد.
در خصوص نسبت مواد متراکم به علوفه و براساس سن، احتیاجات انرژی رشد کرهها و اسبان جوان در حال رشد برحسب کیلوگرم جیره (90 درصد ماده خشک).
http://www.jkmt.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=3817&Itemid=87