آذرتاش آذرنوش

♘امیرحسین♞

♘ مدیریت انجمن اسب ایران ♞
کتاب فرهنگ معاصر عربی - فارسی در سال ۱۳۷۸ بر اساس فرهنگ عربی انگلیسی هانس ور تألیف شد. این فرهنگ پس از نزدیک به ۱۰ سال، هشت بار تجدید چاپ و در سال ۱۳۷۹ به عنوان کتاب برگزیده ی سال معرفی شد.
به گفته ی آذرنوش، او درصدد بازسازی کتاب است؛ زیرا ضرورت دارد بعد از این مدت، تصحیح و تکمیل شود که به همراه برطرف کردن ایرادات این کتاب، پانصد تا ششصد مدخل به آن افزوده می شود.
این اثر هم اکنون در مراحل آغازین ویرایش است و به گفته ی آذرنوش، انتظار می رود اواخر سال جاری، کار ویراست آن به انجام برسد.
او همچنین کتابی را درباره ی تاریخ چوگان منتشر می کند و معتقد است، کسی بهتر از او، تاریخ چوگان ایرانی و عربی را نمی داند.
وی با استناد به تجربه ی سال های جوانی اش، گفت: من چون خودم چوگان بازم، از دوره های جوانی خیلی درباره ی چوگان تحقیق کرده ام و برای دایرةالمعارف های ایران، من مقاله ی چوگان را می نویسم.
آذرنوش افزود: از مجموعه ی مقاله ها و فیش هایی که تهیه کرده ام، انتظار دارم کتابی را در صد و پنجاه تا صد و هفتاد صفحه گردآوری کنم و در کنار آن، بیست تا سی مینیاتور درجه یک ایرانی را به چاپ برسانم.
آذرنوش دامنه ی تحقیقش را در این زمینه، از کتاب های کهن از دوره ی ساسانی تاکنون ذکر کرد.
این استاد زبان و ادبیات عربی که در جلسه ی نقد و بررسی کتاب «قرآن فارسی کهن: تاریخ، تحریرها، تحلیل» در مرکز پژوهشی میراث مکتوب، پیشنهاد چاپ نسخه ی منقحی از ترجمه ی تفسیر طبری را مطرح کرد، در پاسخ به پیگیری خبرنگار ایسنا، گفت: تاکنون هیچ اقدامی صورت نگرفته است و از طرف رییس مرکز پژوهشی میراث مکتوب و هیچ کس دیگری هنوز هیچ اقدامی نشده است. این پیشنهاد یک پروژه و طرح است، که به اعتقاد من، بایستی به صورت گسترده به آن پرداخته شود؛ به این معنا که گروهی از چند استاد عربی دان و فارسی دان به اضافه ی چند نفر از محققان جوان و پویا که فارسی و عربی را هم خوب می دانند و قرآن شناس هستند، گرد هم در یک گروه جمع شوند و بودجه ی به نسبت معتبری از طرف دولت یا هرجای دیگر در اختیار این گروه قرار گیرد تا بتوانند تمام نسخه های ممکن از ترجمه ی تفسیر طبری را عکس برداری و جمع آوری کنند.
او این کار را خدمت به قرآن و زبان فارسی دانست و تأکید کرد: این کار خدمت به قرآن است؛ زیرا می کوشیم کهن ترین ترجمه ی فارسی را که از کلام خداوند شده است، بازیابی کنیم و با برطرف کردن غلط ها و ایرادهایی که بر آن وارد شده، آن را به صورت صحیح و عالمانه ای عرضه می کنیم که این خدمت به قرآن است. دوم این که ترجمه ی تفسیر طبری جزو نخستین کتاب های فارسی است که به زبان فارسی دری نوشته شده و چون چاپ اشتباهی از آن انجام شده، تمام واژگان، ترکیبات، اصطلاحات و نکات دستوری آن در چاپ های ناشایست مخدوش شده است و چنان چه یک عده دانشمند ایرانی بتوانند آن را به سامانی برسانند، این بزرگ ترین خدمت به زبان فارسی است.
او متذکر شد: علی رغم قولی که در آن جلسه داده شد، هیچ کس در این مدت با من تماس نگرفته؛ اما خدا کند خودشان با افراد دیگری این کار را پیگیری کنند؛ چون اگر من این پیشنهاد را مطرح کردم، معنی اش این نیست که خودم هم مجری طرح باشم.
آذرتاش آذرنوش متولد ۲۹ بهمن ۱۳۱۶ در قم است. دوره ی متوسطه را دبیرستان رازی تهران آغاز کرد. سال ۱۳۳۵ برای ادامه ی تحصیل در رشته ی ادبی به دبیرستان دارالفنون انتقال یافت. پس از تحصیل در دانشگاه های ایران، عراق و فرانسه، سرانجام موفق به اخذ درجه ی دکتری زبان و ادبیات عرب شد. وی که نخستین استاد ایرانی است که دکتری ادبیات عرب دارد، موفق به اخذ دو مدرک در مقطع دکتری شده است و هم اکنون علاوه بر استادی ادبیات عرب در دانشگاه تهران، مدیریت بخش عربی دانشکده ی الهیات دانشگاه تهران و مدیریت بخش ادبیات عرب در دایرة المعارف بزرگ اسلامی را نیز به عهده دارد.
آذرنوش تألیفات پرشماری دارد و تاکنون سه بار به عنوان برگزیده ی جایزه ی کتاب سال معرفی شده است.
 

♘امیرحسین♞

♘ مدیریت انجمن اسب ایران ♞
نسيان در سرزمين مادري رونق در دياري ديگر

نفي چوگان؛ پشت كردن به ميراثي كهن
• سعيد پورزند
109737.jpg
قرارگيري فرهنگها در تعامل با يكديگر، تأثيرپذيري آنها را در بردارد وگاهي اين تأثيرپذيري از حد معقول ومتعادل آن خارج مي شود به گونه اي كه سنگيني يك كفه ترازو بيشتر شده وافكار و ذهن ها را مجذوب خود مي سازد. پيدايش چنين جذابيتي گاه تا طرد آداب وسنن ورسوم گذشته پيش مي رود وپركردن كمبودها را متوجه تجددگرايي وفرهنگي اكتسابي مي كند. امري كه ورزش ما را نيز متأثر كرده است . بطوري كه روي آوردن به ورزشهايي چون «راگبي يونيون» و «سپك تاكرا» نمودي عيني يافته وبودجه هايي را به خود اختصاص مي دهند و در عوض ورزشهايي ديگر كه قدمتي ديرينه و ريشه در تاريخ كهن اين سرزمين دارند ، به باد نسيان سپرده مي شوند.
مصداق اين موضوع را مي توان در ورزش چوگان پيدا كرد. ورزشي كه از ديرباز دراين خاك پهناور متداول بوده وحتي با اساطير ما پيوند خورده است . ورزشي كه دراينجا موردبي مهري قرار مي گيرد و در دياري ديگر رونق مي يابد. درهمين ارتباط وباتوجه به ارزش واهميت اين ميراث كهن برآن شديم تا همراه با دكتر آذرنوش آذرتاش يكي از پيشكسوتان اين ورزش، ضمن توجه به سيرتاريخي اين رشته،مسائل ومشكلات كنوني آن رامورد بررسي قرار دهيم.
چوگان ، اردشير بابكان وصلاح الدين ايوبي
همانگونه كه گفته شد ، چوگان بااساطير ما پيوند مي خورد. نقل است كه «سياوش در توران زمين، گوي مي باخت وقدرت خويش را به بينندگان عرضه مي كرد. » اين افسانه ها تاچه حدحقيقت دارد، بركسي روشن نيست، اما دكتر آذرتاش با تحقيق دراين باره، كهن ترين اثر از چوگان را به صورت يك سند واقعي در كتاب كارنامه اردشير بابكان مي يابد. كتابي كه حدوداً در قرن دوم، سوم ميلادي به رشته تحرير درآمده ودر دوران اسلام تحرير مجدد شده است . دراين كتاب به گوي و «چوپيگان» به عنوان ضروريات تربيت شاهزادگان اشاره شده است .
جداي از روايات مختلف دراين باره كه به عهد هخامنشيان وساسانيان باز مي گردد، بايد گفت چوگان در دوران اسلام نه تنها نمرده بلكه رواج زيادي پيداكرده است . بطوري كه در دوران حكومت عباسي ، در بغداد زميني براي اسب و مركزي براي چوگان تهيه شده بود. يافتن قطعه اي از ابونواس (شاعر قرن دوم ) كه درميان شعرهاي شكار نقل شده، سندي جديد را به همراه دارد. بطوري كه دراين قصيده در ۲۱ بيت تمام بازي چوگان ريز به ريز بيان شده واين سند توسط دكتر آذرتاش در نامه فرهنگستان به چاپ مي رسد. باگذر از تاريخ حكومت خلفاي عرب و پادشاهان ايران كه درآن بازهم روايات زيادي از چوگان وجود دارد به مقطعي مي رسيم كه توصيفي شگفت آور به همراه دارد ، اينكه چوگان از طريق كردها، به مصر وسرزمين شام انتقال پيدا كرد. اتفاقي كه در دوره حيات خاندان صلاح الدين ايوبي رخ داد.
در شام ومصر، نويسندگان گزارشهاي مختلفي دراين باب ارائه كرده اند وحتي از پديدآمدن اداره اي با عنوان «جوكندريه» خبر داده اند كه اين به معناي «چوگانداري» است. درواقع اين لقب، به كسي داده مي شد كه جلوي پادشاه چوب چوگان را به دست مي گرفت. به اين ترتيب زمينهاي بازي چوگان دركشورهاي مصر، سوريه ولبنان توسعه يافت ورواج بيشتر آن موجب بسط اين ورزش دركشورهاي مختلف شد.
چوگان در مينياتورها
مصريها هم توجه ويژه اي به چوگان داشتند بطوري كه در كنار رود نيل و گرداگرد زمينهاي چوگان، كوشكهاي متعددي براي اسكان اميران ساخته بودند و طبق روايات مختلف ، هرپادشاهي براي مدت ۳ـ ۲ ماه دراين كوشكها زندگي مي كرد. اما درايران اطلاعات دقيقي وجود ندارد. در قرن هفتم و دركتاب آداب «الحرب والشجاعه» آيين پروراندن اسب چوگان به عنوان آموزش لحاظ مي شود كه با شيوه هاي نوين مطابقت دارد.
در دوران حكومت صفويه نيز بازي چوگان متداول بوده وحضور خارجيان درايران، آنان را مجذوب اين رشته ورزشي مي كند. به شكلي كه دركتابهاي خود به تفصيل به گزارش اين موضوع مي پردازند البته دراين دوران به تصويردرآمدن مينياتورهاي مختلف از بازي چوگان گسترش زيادي پيدا مي كند. هرچند كه خلق اثرهاي مينياتوري به دوران تيموري هم مي رسد.
از جلاليه تاخرگوش دره
لازم به ذكر است در قرن نوزدهم انگليسي ها در هندوستان كه بازي چوگان رواج زيادي داشت، به اين ورزش علاقه مند شده ودرهمانجا قانونهاي دقيقي برايش وضع كرده اند. در دوران قاجار درايران چندان خبري از اين ورزش نبوده است تا اينكه در اواخر قرن بيستم ، «سايكس» به ايران آمده و كتابي را باعنوان «ده هزار مايل درايران» يا «هشت سال درميان ايرانيان» مي نويسد. وي با آموختن بازي چوگان، علاقه مند به راه اندازي آن درايران مي شود وبه همين خاطر چندتن از سفراي خارجي را براي اين كار گرد هم جمع مي كند. سپس وي با واردكردن گوي وچوب ،نسبت به احداث زمين بازي چوگان اقدام مي كند.
از ديد دكتر آذرتاش، حضور ارتشيان به رواج بازي چوگان، كمك شگفتي مي كند. چرا كه در ارتش، ايده هاي جنگاوري موج مي زد واين آداب با اسب تداعي مي شد. در آن موقع، ارتش اسبهاي زيادي در اختيار داشت ودرايلخي هاي ارتش، بين ورامين تا كوير نمك چندين هزار رأس اسب وجود داشت. به تبع اين شرايط، سربازان وافسران ايراني به چوگان روي آوردند وبه سرعت اين ورزش از تهران به شهرهاي ديگر گسترش يافت. دراين راستا آنچه درتهران، سازمان يافت ، سازمان چوگان بود كه زير سايه ارتش درميدان جلاليه (پارك لاله كنوني ) انجام مي شد. حدود سي سال پيش و با گسترش تهران، جلاليه را از ارتش گرفتند وزمين چوگان به «خرگوش دره»واقع در ۱۴كيلومتري ميدان آزادي منتقل شد.
علاوه برسربازان و افسران بسياري از اعيان واشراف به بازي چوگان مي پرداختند. بطوري كه تعداد چوگان بازان از ۱۰۰نفر كمتر نبودند وتيم ژاندارمري هم ،تيمي نيرومند شده بود. مسابقات خارجي هم گهگاه برگزار مي شد. حتي در زمان رضاشاه مسابقات مهمي در برابر فرانسويها به اجرا درمي آمد. آن موقع چوگان با آنكه توسط ارتش اداره مي شد ، بازهم زيرنظر فدراسيون چوگان بود واين وضعيت تا انقلاب ادامه يافت.
مرگ چوگان!
دكتر آذرتاش در بيان وضعيت چوگان بعداز انقلاب اظهار داشت: سال اول ، دوم انقلاب بود كه نيروهاي دولتي ، «خرگوش دره» را در اختيار گرفته وزمين چوگان را به زميني ارتشي تبديل كردند واينگونه بود كه چوگان به كلي مرد. درسال ،۶۲ خوشبختانه رئيس فدراسيون وقت (سواركاري) به ياد اين بازي افتاد واز چندتن از چوگان بازان قديمي دعوت كرد باكمك دولت اين بازي رااحيا كنند. چوگان بازان هم در باشگاه نوروزآباد، زميني را با هزينه زياد آماده بازي چوگان كردند ضمن اينكه فدراسيون ۵۰ ـ ۴۰ جاي اسب را به كميته چوگان داد.
وي افزود: كميته هم با كمك پيشكسوتان و عده اي از جوانان علاقه مند كار را گسترش داد. درآن موقع ، بهاي پرداختي بابت پانسيون اسبها از يكي دو هزارتومان تجاوز نمي كرد. به همين خاطر مشكلات زيادي وجود نداشت . اما به مرور زمان عنايت مسؤولان محدودتر ولاجرم بهاي پانسيون گرانتر شد. هرچه اين دوپديده شدت مي گرفت، ناچار از تعداد چوگان بازان كاسته مي شد و اين روند نزولي ادامه پيدا كرد. هم اكنون توجه مسؤولان وفدراسيون سواركاري بيشتر به عناد با چوگان شبيه است تاعنايت رئيس به مرئوس.
درحال حاضر هزينه پانسيون اسبها به ۳۰هزارتومان رسيده، درحالي كه هرچوگان باز ناچار به دراختيار داشتن ۳ رأس اسب است. درواقع هرفرد بايد بابت پانسيون، ساليانه مبلغ ۹۰هزارتومان بپردازد. جداي ازاين حدود ۵۰ـ۴۰ هزارتومان هزينه تيمارداري وزين وبرگ اسب است. با اين وصف كميته جديد چوگان كه از آغاز امسال شكل گرفت، متوجه خطر نابودي اين ورزش شد چرا كه تعداد چوگان بازان از ۳۰نفر به ۱۲ـ۱۰نفر كاهش پيدا كرده واينها هم اغلب پيرمرد هستند. جذابيت اين رشته درميان جوانان نيز از بين رفته است.
عضو كميته جديد چوگان (كه به همراه مهندس سنندجي وبابايي فعاليت مي كند) در خصوص اقدامات اين كميته عنوان كرد: دراولين گام با فدراسيون تماس مستقيم برقرار كرديم وبرنامه گسترش بازي را طي دهها نامه ارائه داديم. اما چون اقبالي از طرف فدراسيون يا ديگر رؤساي ورزش اسب نديديم به ناچار موضوع را با رسانه ها درميان گذاشتيم تا ضمن مشخص كردن اهميت فرهنگي آن ،مسائل را به گوش مقامات عالي كشور برسانيم. برقراري ارتباط با كميسيون ورزش وفرهنگ مجلس از ديگربرنامه ها بودكه آنها با روي گشاده ما را پذيرفته وحتي مايل به ديدن زمين چوگان از نزديك شدند. ماهم يك مسابقه زيبا برايشان تدارك ديديم.
109743.jpg
وي ادامه داد: متأسفانه مجلس نيروي اجرايي ندارد. به همين خاطر اقدامات اين بزرگان كه ادامه دارد، به جايي نرسيده است . سازمان اداري دچار بي سروساماني مطلق شده ورئيس فدراسيون ادعا مي كند،هرسال مبلغ ۱۰ميليون تومان به كميته چوگان كمك كرده ،حال آنكه يك ريال به ما داده نشده است. مسؤولان باشگاه نوروزآباد هم آنطور كه مي گويند يك ريال دريافت نكرده اند. به همين خاطر از چوگان بازان مطالبه برخي فوايد مي كنند. حال اين سؤال مطرح است كه اين پول چه شده؟ كسي هم بازخواست نمي كند كه اين پول به نام چوگان كجا مصرف شده است .
كميته چوگان طبق برنامه هاي مفصلي كه تقديم فدراسيون كرد پيشنهاد برپايي كلاسهايي براي چوگان داد. حتي پيشنهاد داديم براي انجام اين كار از اسبهاي شخصي چوگان بازان استفاده شده ومربي هم از چوگان بازان فعلي باشد . تنها تقاضاي ما كمكهاي اداري بود كه آن هم بي نتيجه ماند.
دكتر آذرتاش با بيان اينكه جلسات كميته چوگان بخاطرنبودن اتاق، كنار اصطبل يا روي زمين تشكيل مي شود، گفت: ما مي خواستيم كارمند بي جيره ومواجب فدراسيون باشيم وبه نام فدراسيون ،چوگان را بازسازي كنيم اما تمامي تلاش ما با شكست مواجه شد واكنون وضعيت چوگان پادرهوا است. باز دست به دامان مجلس شديم و عزيزان به ما قول دادند در تشكيلات جديد جانب بزرگان را رعايت كنند. تنهاشانس ما اين است كه فدراسيون چوگان تشكيل شود تا با بودجه اي اندك به پرورش نفرات جوان پرداخته و با گسترش بازيها وجذب كمكها ازطريق مراكز بزرگ دولتي نظير سازمان ميراث فرهنگي و وزارت ارشاد بتوانيم ظرف پنج سال به خودكفايي برسيم.

از چوگان بيشتر بدانيم
طبق قوانين جديد معمولاً در زميني با ابعاد حدود ۳۰۰ * ۲۰۰ متر، بازي چوگان را به صورت چهار به چهار انجام مي دهند كه با كوچكترشدن زمين ، تعداد نفرات كمتر و ۳به ۳ مي شود. دراين بازي كه به صورت تيمي صورت مي گيرد جنس چوب مورداستفاده از نوع بامبو است. بهاي يك چوب خوب اروپايي حدود ۱۲۰هزارتومان برآورد شده كه باتوجه به احتمال ازميان رفتن آن ، هرچوگان باز بايد ۳۰ـ۲۰ چوب چوگان داشته باشد.
پيش ازاين ، گوي چوگان از چوب درخت ساخته مي شد اما اكنون از جنس پلاستيك است اسبهاي بازي چوگان اگر مدت ۸ـ۷ماه براي حضور دراين بازي تربيت نشوند، هرگز قادر به حضور درميدان نخواهند بودچرا كه درحين بازي اسبها به گونه اي حركت مي كنند وفاصله مي گيرند كه چوگان باز بتواند به توپ ضربه بزند. به هربازي درچوگان ، «چوكه» گفته مي شود ومدت ۷‎/۵ دقيقه هر«چوكه» طول مي كشد. بطور معمول چوگان بازان ۴ «چوكه» بازي مي كنند كه درمسابقات بين المللي به ۶تا۸ «چوكه » مي رسد. نكته جالب توجه اينكه، براي چهار چوكه، حداقل به ۳ـ۲ اسب نياز است.
با اين وصف اگرچه بازي چوگان بازي پرخطري محسوب مي شود وامكان آسيب ديدگي اسبها درآن زياد است اما درآن تمام توان وقدرت اسب به نمايش درآمده وبه منصه ظهور مي رسد. لازم به ذكر است اين ورزش دركشورهاي مختلف به صورت حرفه اي نيز دنبال مي شود ودركشوري مثل آرژانتين ،نقل وانتقال بازيكن نيز صورت مي گيرد. به قرار اطلاع دريك بازي چوگان در آرژانتين حدود ۵۰هزار تماشاگر حضور يافته اند.
 

پیوست ها

  • Azarnoosh-Azartash-L.jpg
    Azarnoosh-Azartash-L.jpg
    83.5 کیلوبایت · بازدیدها: 6
بالا