گنجينه فراموش شده تركمن صحرا

امید زمانی

Active member
به گزارش پايگاه اطلاع رساني دانشجويان و دانش آموختگان تركمن ايران به نقل از روزنامه جام جم ، مردم تركمن و ديگر اقوام استان خراسان شمالي، به واسطه خاستگاه فرهنگي موجود در اين منطقه و علاقه وابستگي ذاتي از گذشته هاي دور به پرورش اسب توجه ويژه اي داشته و همواره در مناسبت ها و مراسم فرهنگي، برگزاري مسابقه هاي اسب سواري را مورد توجه قرار داده اند.
اين در حالي است كه در سال هاي گذشته به دليل ورود اسب هاي تروبرد و تلاقي آنها به منظور توليد كره هاي تندرو در نتيجه افزايش احتمال موفقيت در كسب مقام در مسابقه هاي كورس، نگراني ها درباره انقراض اسب اصيل تركمن افزايش يافته است. در حال حاضر وجود مهم ترين نژادهاي اسب بومي ايراني همچون نژاد كرد، تركمن، دره شوي و كاسپين زمينه مناسبي را براي سرمايه گذاري در پرورش اسب به وجود آورده كه ضرورت جلوگيري از تخريب بهترين و ارزشمندترين ذخاير ژنتيكي و انجام تحقيقات شجره اي درباره اسب ايراني را بيش از پيش آشكار كرده است.

با توجه به اهميت اين موضوع، طرحي براي شناسايي ژنتيك اسب هاي تركمن ايران براساس آخرين استانداردهاي بين المللي ژنتيك دام در استان خراسان شمالي در حال انجام است كه مي تواند نقش بسيار مهمي در تحول زندگي بسياري از مردم منطقه كه در اين زمينه فعاليت دارند، داشته باشد.
اسب، حيواني زيبا و نجيب است كه از قرن ها پيش در خدمت بشر بوده است. هوش، ذكاوت، اصالت و نجابت، قدرت و مقاومت و همچنين حق شناسي و فرمانبرداري از ويژگي هاي برجسته اين حيوان است. اسب اصيل تركمن با قامت برافراشته، گردن دراز، گوش هاي بلند، سر كوچك و پوزه اي زيبا، دم بلند و ساق هاي كوچك و مقاوم به آساني از ديگر نژادهاي اسب قابل تشخيص خواهد بود. خاستگاه اصلي اين اسب، دهستان تركمن نشين جرگلان در 100 كيلومتري شمال بجنورد، مركز استان خراسان شمالي است. حدود يكهزار راس اسب اصيل تركمن در استان خراسان شمالي وجود دارد كه زمينه خوبي را براي تكثير و صدور آن به ديگر كشورها فراهم كرده است.
كشورهاي كانادا، اتريش، انگلستان و حوزه خليج فارس از علاقه مندان به خريد اسب اصيل تركمن هستند. هر كره اسب اصيل تركمن در بازار جهاني بيش از 300 هزار دلار خريد و فروش مي شود. اگرچه اسب اصيل تركمن خراسان شمالي در سال هاي اخير سبب جذب كشورهاي كانادا و اتريش براي خريد اين اسب شده است، اما خروج ارزان قيمت و غيركارشناسي ژن اسب نژاد تركمن منجر به افزايش نگراني برخي از مسوولان شده است. اگر چه كشور ايران پيشينه اي قديمي در پرورش اسب دارد، اما متاسفانه هنوز به شرايط ايده آل و مناسبي در اين زمينه دست نيافته است. نژادهاي اسب در بيشتر استان هاي كشور از تنوع ذخاير ژنتيكي برخوردار است، اما در برخي استان ها مانند استان هاي خراسان شمالي و گلستان نژاد اسب تركمن از ديگر نژادهاي اسب ايراني گوي سبقت را ربوده است. جالب است بدانيد هر اسب تركمن كه در دنيا به عنوان بهترين نژاد اسب سواركاري شناخته شده معادل يك اشتغال زايي است كه در شرايط كنوني با توجه به توسعه صادرات اسب ايراني و احداث و راه اندازي ميدان هاي اسب سواري در استان هاي گلستان و خراسان شمالي اشتغال زايي به ازاي هر اسب تركمن به 2 نفر افزايش يافته است. خوشبختانه در سال هاي اخير سرمايه گذاري در پرورش و تكثير اسب تركمن در مقايسه به مراتب افزايش يافته كه اين مساله سبب افزايش قيمت آن از 150 هزار تومان به 15 ميليون تومان شده است. اسب هاي تركمن متعلق به كشور تركمنستان در مقايسه با اسب هاي تركمن ايراني بلند تر، باريك تر و كشيده تر هستند، در حالي كه اسب هاي تركمن ايراني عضلاني و قدرتمند ترند، اما با انتخاب مناسب و بهره گيري از روش هاي اصلاح نژادي مي توان اسب هايي را پرورش داد كه قابليت برخورداري از ويژگي هاي منحصر به فرد اين دو نژاد اسب تركمن را داشته باشند و علاوه بر سواركاري در زمينه زيبايي نيز منحصر به فرد باشند.

اهميت و ضرورت انجام طرح
تنوع زيستي در كشور ما به گونه اي است كه حتي اگر توليد اسب را در كشور متوقف سازيم، باز هم از ساير كشورها جلوتر خواهيم بود. از سوي ديگر فعاليت هاي انجام شده از سوي پرورش دهندگان اسب، جهاد كشاورزي و همچنين فدراسيون سواركاري كشور نيز نشان مي دهد كه اسب ايراني گوهر گرانبهايي است كه مي توان آن را به عنوان يكي از ذخاير ملي ارزشمند كشور به شمار آورد.
با توجه به اين كه خالص سازي يكي از اقدامات اوليه براي حفظ اصالت اسب ايراني است كه خود مستلزم شناسايي پايه ژنتيكي اسب است، در آينده اي نه چندان دور طرح تبارنامه اسب ايران اجرا و تدوين خواهد شد كه براساس آن هر استان بايد حداقل يك تبارنامه مشخص و منحصر به فرد داشته باشد. يكي از مهم ترين ويژگي هاي طرح شناسايي ژنتيك اسب ها در اين است كه براساس نتايج به دست آمده از آن مي توان بيماري هاي چندگانه ژنتيكي قابل انتقال به نسل بعدي اسب ها را شناسايي كرده و با جدا كردن از ديگر اسب ها، نژادي عاري از هرگونه آلودگي ژنتيكي پرورش داد. اين در حالي است كه در گذشته اين كار تنها از روي تجربه انجام مي شد و بنابراين امكان شناسايي بيماري از روي ژن نهفته و ظاهر اسب وجود نداشت.
علاوه بر اين اجراي اين طرح مي تواند در بهبود وضعيت اقتصادي منطقه و در نتيجه پيشبرد طرح هاي اقتصادي در سطح كشور نيز تاثيرگذار باشد. از آنجا كه اشتغالزايي و ارزآوري يكي از مهم ترين زمينه هاي مطرح در پرورش اسب محسوب مي شود، بنابراين توسعه پتانسيل هاي ژنتيكي در سطح منطقه و همچنين افزايش ارزشمندي بانك ژن از نظر تحقيقات و تنوع زيستي مي تواند گامي موثر در رسيدن به اهداف دولت باشد. وجود بيش از 180 هزار راس اسب در ايران و همچنين آماده بودن نيروي انساني ابزار مناسبي براي رقابت ايران در عرصه هاي جهاني خواهد بود. پرورش اسب در ايران علاوه بر اين كه مي تواند نقش مهمي در هر چه غني تر شدن بانك ژني كشور داشته باشد، در رشته هاي مختلف سواركاري نيز با استقبال چشمگيري مواجه بوده و با توجه اين كه اسب اصيل تركمن، پيش از اين توانايي ها و قابليت هاي خود را به همگان اثبات كرده است از توانايي رقابت در عرصه هاي بين المللي نيز برخوردار خواهد بود.
اسب نيز مانند بسياري از ديگر منابع ارزشمند ملي يك ثروت بين المللي محسوب مي شود و حق بهره وري و حاكميت معنوي آن متعلق به كشور استاز آنجا كه اسب نيز همانند بسياري از ديگر منابع ارزشمند ملي يك ثروت بين المللي محسوب مي شود كه حق بهره وري و حاكميت معنوي آن متعلق به كشور است، براي نشان دادن برتري آن در سطح بين المللي بايد تلاش هاي بيشتري در زمينه تحقيقات علمي، رقابت هاي ورزشي و فعاليت هاي اقتصادي درباره آن انجام شود. بانك ژن اسب ايراني ثروتي تمام ناشدني و گرانبهاست كه هرگونه فعاليت در اين عرصه را از نظر اقتصادي توجيه مي كند. پتانسيل هاي ژنتيكي پايان ناپذير اسب ايراني نيز حضور پايدار و مستمر كشور در رقابت هاي اقتصادي را تضمين خواهد كرد. در حالي كه كشورهاي اروپايي و آمريكايي بيش از ايراني ها به اهميت اين ثروت پي برده اند. اگر چه اسب اصيل ايراني ثروتي پايان ناپذير است اما به همان اندازه آسيب پذير و نابودشدني است و مي توان تنها با اندكي غفلت و ناآگاهي اين ذخيره ژنتيكي ارزشمند را به آساني از دست داد.

تحولي نوين در زندگي اهالي خراسان شمالي
استان خراسان شمالي و بويژه مناطق مرزي اين استان يعني منطقه رازوجرگلان و شهرستان هاي مانه، سملقان و بجنورد محل پرورش و تكثير يكي از پنج نژاد بومي، استثنايي و كمياب اسب ايراني به نام اسب اصيل تركمن است. براساس بررسي آماري انجام شده در اين مناطق حدود 1000 راس اسب پرورش داده مي شود. اجراي طرح شناسايي ژنتيك اسب هاي تركمن ايراني يكي از اولين اقدامات انجام شده براي شناسايي و ثبت اسب تركمن استان است كه از ذخاير ارزشمند ژنتيكي اسب كشور به شمار مي آيد. با اجراي اين طرح مهم زندگي بسياري از مردم اين منطقه كه به نوعي به پرورش و تكثير و استفاده از اسب مربوط مي شود، با تحول قابل توجهي مواجه خواهد شد. اقدامات اوليه براي اجراي اين طرح از سال هاي 73 و 74 و پس از بررسي هاي كارشناسي در منطقه از سوي معاونت امور دام آغاز شد. براساس برنامه در نظر گرفته شده براي اجراي طرح، عمليات داغ زني، ثبت مشخصات و شناسنامه دار شدن اسب هاي واجد شرايط از سوي كارشناسان امور دام و فدراسيون سواركاري آغاز شده است و تاكنون ادامه دارد. به نحوي كه هم اكنون بيش از 200 راس اسب و ماديان داغ اصيل تركمن دارند و بيش از 509 راس اسب ديگر تراشه گذاري شده اند. علاوه بر اين، در اين سال ها با موافقت فدراسيون سواركاري و در مدت 5 سال اقدامات ديگري به منظور اصلاح نژاد اسب هاي تركمن انجام شده است كه حاصل آن تولد كره هاي زيبا و بازارپسند در منطقه بوده است.
اگرچه بالابودن هزينه نگهداري، نبود بازار فروش در داخل كشور و نبود برنامه اي مناسب براي صادرات اسب به خارج از مهم ترين مشكلات موجود در بخش پرورش اسب است، اما اگر براي اسب هاي اصيل تركمن مسابقات مجزا و جدا از اسب هاي خارجي و دورگه و يا كورس با اسب هاي خارجي در مسافت هاي طولاني برگزار شود، از انقراض اين اسب و تلاقي ناصحيح آن با اسب هاي خارجي جلوگيري خواهد شد. اجراي اين طرح كه از طرح هاي برگزيده جشنواره ملي نوآوري و شكوفايي در بخش شكوفايي بوده است، علاوه بر حفظ اسب به عنوان ذخاير ژنتيكي و سرمايه ملي كشور، انجام فعاليت هاي تحقيقاتي مختلف در اين زمينه را نيز امكان پذير خواهد كرد. پرورش و تكثير اسب علاوه بر اين كه مي تواند در ايجاد اشتغال موثر باشد، مي تواند اقدامي موثر در زمينه توليد برخي از انواع داروها و سرم ها بوده و علاوه بر اين تامين امنيت ملي يعني مرزداري را نيز تا حد قابل توجهي تضمين كند.
شناسايي هويت به صورت انفرادي، منحصر به فرد و بدون شماره قابل تكرار در سطح جهاني و همچنين تعيين ژنوتيپ تك تك افراد در هر يك از جايگاه هاي ژني مورد نظر از مهم ترين اهداف طرح است. اين در حالي است كه براساس نتايج به دست آمده از اين طرح تعيين شجره نامه با انجام تست صحت قطعي اطلاعات والديني و شناسنامه اي امكان پذير خواهد شد. بدون ترديد با مشخص شدن اسب هاي قابل صادرات و فراهم شدن زمينه سرمايه گذاري در صنعت اسب كشور مي توان تحولات اقتصادي قابل توجهي را در اين زمينه پيش بيني كرد.
علاوه بر اين تعيين تعلق يا وابستگي نژادي هر يك از اسب ها به يكي از نژادهاي اسب اصيل ايران نيز يكي از ديگر اهداف طرح است كه مي توان نقش بسيار مهمي در تعيين ميزان خلوص و انحرافات ژنتيكي با هدف تشخيص ميزان و درصد ناخالصي نژادي داشته باشد.

به نقل ازwww.turkmenstudents.com
 
بالا