مقاله دکتر ناگل در مورد تیپ اسب عربی که در ایران باید تولید شود

(این مقاله در مجله دنیای اسب قبلا چاپ شده است )


کدام تیپ اسب عرب در ایران باید پرورش یابد؟

پرورش اسب عرب بدون شک در ایران از دیر باز سنتی کهن است اما به نظر می‌رسد که در حال حاضر این سنت قدیمی به صحنه بین‌المللی نزدیکتر و متأثر از یافته‌های نوین گردیده است. به طوریکه به برگزاری مسابقات زیبایی، واردات مادیان‌ها و سیملی‌های عرب از اروپا و آمریکا می‌توان اشاره نمود و نیز دیدار کنندگان خارجی جنبه‌های تازه‌ای از پرورش اسب را با خود به ایران می‌آورند و اینها بیانگر این واقعیت است که این تفکرات جدید در اصول پیشین پرورش اسب نفوذ یافته و دیر یا زود کسانی که در این زمینه فعالیت دارند در مقابل این سئوال که اسب عرب کدامین تیپ و در آینده چگونه خواهد بود، قرار می گیرند.

مطرحه شدن این سئوال از این واقعیت نشأت می‌گیرد که اسب‌ عرب کاربردهای مختلفی نظیر سواری تفریحی، مسابقات زیبایی، پرش، کورس و استقامت دارد. علاوه بر این، بیش از هزاران سال است که این اسب‌ها در مناطق مختلفی از خاورمیانه، از شمال سوریه تا جنوب شبه‌جزیره عربستان و از دمشق تا صحراهای جنوبی ایران پرورش یافته‌اند. شرایط متفاوت آب و هوایی، عادات مختلف مردم و استفاده‌های متنوع، سبب ایجاد تیپ‌های مختلف در این مناطق شده که این امر دامنه امکان انتخاب را وسیع نموده است. علی‌رغم همه اینها به طور کلی اسب عرب را می‌توان یک نژاد خالص، پرورش یافته تصور نمود اما با اطمینان از جمعیتی یکنواخت حاصل نشده است زیرا همگی شبیه هم نبوده و یک تنوع گسترده بین آنها وجود دارد. جمعیت اصلی از چندین زیر جمعیت تشکیل شده که باهم کل نژاد را به وجود می‌آورند.

بنابراین به نظر نمی‌رسد که در این محدوده وسیع از انتخابها، براحتی بتوان انتخاب درستی نمود تا مانع از تصمیم گیریهای اشتباهی گردید که ممکن است خسارت‌زا و هزینه‌بر بوده و بعدها به آسانی قابل اصلاح نباشند.
در سی سال گذشته در جهان تغییرات زیادی از جمله در پرورش اسب عرب صورت گرفته است. تجارت بین‌المللی تقریباً به همه جای دنیا رسیده و دانش و آگاهی به سرعت به کمک سیسم ارتباطی جدید به هر فردی می‌رسد و این تغییر و تحول اثر بزرگی بر پرورش اسب عرب داشته که در سه مورد به وضوح می‌توان آنها را بررسی نمود:


- سازمان جهانی اسب عرب (WAHO) اقدام به ثبت یکنواخت اسامی تمام اسب‌های عرب در سراسر جهان نموده و اکنون تمام اینها در تبارنامه‌ بسته شده ثبت می‌گردند. این بدان معنی است که امکان ورود اسبی در فعالیت‌های پرورشی اگر والدین آن در کتاب WAHO ثبت نشده باشند، وجود ندارد. این امر باعث ایجاد اطمینانی قوی و ضمانت در شجره و منشاء آن داشته و باز شدن راه برای انجام تجارب مطمئن بین‌المللی هموار می شود.

- دومین جنبه مهم این تغییرات استقبال گسترده از مسابقه‌های زیبایی اسب عرب می‌باشد. تقریباً در تمام کشورهایی که پرورش اسب عرب جریان دارد، ثبت اسامی در تبارنامه ملی انجام می‌گیرد و مسابقات زیبایی براساس قوانین و استانداردهایی که ابتدا در آمریکا و سپس در اروپا در طی 20 سال اخیر وضع گردیده‌اند به عمل می‌آید. در حال حاضر این مسابقات زیبایی نهادینه شده که به صورت یک پدیده بزرگ و دریچه‌ای برای دیدن نژاد در آینده در آمده‌‌اند.

- سومین مورد مربوط به قابلیت‌های خاص اسب عرب است که به عنوان اسب دونده قوی و پر قدرت بهترین ساختار را برای مسافتهای بالا دارد. منظور از مسافتهای بالا 120 کیلومتر و بیشتر می‌باشد. بنابراین ورزش سوار کاری استقامت تقریباً خاص اسب عرب بوده و در هر کجا که این مسابقه صورت گیرد، چه در آمریکا، افریقای جنوبی، اروپا یا خاورمیانه، اسب‌های عرب بیش از 80 ٪ شرکت کنندگان را تشکیل داده و بیشترین برد را دارند.



قابل انتظار است که چنین تحولاتی، تأثیر بزرگی بر نژاد و چگونگی انتخاب‌ها داشته باشد. مسابقه‌های زیبایی، استقامت و نیز کورس نیاز به استانداردهایی دارند که همزمان به عنوان معیارهایی در راستای پرورش بکار روند.
به عنوان مثال امروزه استانداردهایی به نظر مطلوب و ایده‌آل در نظر گرفته می‌شوند که توسط آنها کلیه اسب‌های شرکت کننده در مسابقه زیبایی داوری می‌شوند. نظر به اینکه این مسابقه‌های زیبایی هم برای پرورش دهندگان و هم برای عموم جذاب گردیده، به یکباره به طور ناگهانی مشخص گردید که این استاندارد و معیارها هم برای پرورش دهندگان و هم بازار اسب فاکتورهایی مهم محسوب گردیدند. این استانداردها بیانگر خصوصیاتی می باشند که خاص اسب عرب بوده و بیش از بیش مشخص می‌شود که تمایل و توجه به این استانداردها باعث به وجود آمدن یک تیپ خاص برای مسابقه‌های زیبایی که طرفداران زیادی دارد گردیده است.

مسابقه‌های زیبایی اسب رویدادهایی هستند که در آنها اسب عرب ظرافت، زیبایی و استعدادهای اسرارآمیز خود را نشان می‌دهد؛ خصوصیاتی که اسب عرب را به عنوان اصلاح کننده بیشتر نژادهای محلی قدیمی اروپا معروف کرده است.
علاوه بر داشتن خصوصیاتی نظیر زیبایی و عدم نقص در مسابقه‌های زیبایی، امروزه معیار مناسب بودن برای استقامت و کورس نیز وجود دارد. اسب‌هایی در این رده موفق هستند که دارای قابلیت دویدن و طی نمودن مسافتی معین در زمان مشخص باشند و باید دارای شرایط بدنی خاص و قادر به انجام آزمایش‌های خاص بوده تا برنده موفق باشند. اولین استاندارد که همان استاندارد مسابقه‌های زیبایی می باشد، به نظر می‌رسد مورد تردید و بحث بوده که در آینده نیز این چنین خواهد بود زیرا عاری از تفکرات ذهنی و شخصی نخواهد بود. جامعه بشری هرگز نتوانسته است یک تعریف نهایی از زیبایی در مسیر زندگان انسان نه در طبیعت و نه در هنر بیابد.
ولی استانداردهای مربوط به استقامت و کورس به هر حال کاملاً عینی بوده و می‌‌توان آنها را اندازه‌گیری، محاسبه و ثبت نمود.

مسابقه‌های زیبایی دانش پرورش دهندگان را در ارزیابی یک اسب خوب افزایش داده و سواری استقامت در نهایت به نظر می‌رسد توجه پرورش‌دهندگان را در سراسر دنیا هر چه بیشتر به خود جلب نموده است. هر دو مورد فوق به نظر می‌رسد به شدت باعث عوض شدن علاقه بسیاری از پرورش دهندگان قدیمی اسب عرب که قبلاً معطوف به پرورش فقط یک نژاد محلی مانند اسب‌های عرب لهستانی، روسی، مصری، اسپانیایی و غیره بود گردیده است. همه این اسب‌ها بدون توجه به پیشینه و سابقه تاریخی آنها با یکدیگر مخلوط گردیده تا بتوان اسبی تولید نمود که یکی از استانداردهای فوق‌الذکر را داشته باشد که امروزه به صورت یک تمایل قوی در آمده است.

به هر حال، مطمئناً برای مدتهای نسبتاً طولانی زیر جمعیت‌هایی بصورت ایزوله پرورش یافته و خانواده‌های اسب هنوز در مناطق زیادی از جهان وجود دارند که هرگز جداگانه و خارج از خانواده خود انتخاب و پرورش نیافته‌اند و یا بصورتی پرورش داده شده‌اند که مردمان آن مناطق و نواحی مفید می‌دانند. این احتمال وجود دارد که این زیرجمعیت‌ها در اثر غفلت یا بی‌ارزش پنداشتن آنها و یا تلاقی شدید با اسب‌های تیپ دیگر در طولانی مدت از مجموعه کلی اسب عرب حذف شده و جایگزین آنها اسب‌هایی شوند که تقریباً با استانداردهای جدید هماهنگی دارند. در چنین مواردی کل جمعیت فقر تنوع یافته و نژاد اسب عرب با تنوع از دست رفته بازنده بزرگ و اصلی خواهد بود.
این جمعیت‌ها که به عنوان «ذخایر ژنتیکی» مهم محسوب می‌شوند، در دراز مدت در جهت حفظ سلامتی ژنتیکی، غنی و کامل بودن کل جمعیت اسب عرب مسلماً مورد نیاز می‌باشند.

بنابراین، باید به هر تلاشی در راستای حفظ یک میراث با ارزش بهاء داد و مردم در این رابطه شروع به فکر کردن نمایند.. پرورش دهندگانی که با این زیرجمعیت‌های اسب عرب کار می‌کنند مانند پرورش دهندگان در سوریه، عربستان سعودی، ترکیه یا ایران که به تازگی به صحنه جهانی اسب عرب وارد شده‌اند و اکنون به طور ناگهانی با این روند جدید رو به رو می‌شوند ابتداء قبل از اینکه این میراث قدیم خود را با بی‌توجهی از دست بدهند باید کمی فکر کنند.

اگر کسی با توجه بیشتری به این زیرجمعیتهای کم و بیش دست نخورده توجه نماید، متوجه این امر خواهد شد که تنوع در این اسبها حتی اگر تا حدودی خالص بین خود برای صدها سال پرورش داده شده‌اند، به اندازه تنوع موجود در کل جمعیت اسب‌های عرب می‌باشد. به عبارت دیگر: در این زیرجمعیتهای قدیمی انتخاب می‌تواند در محدوده‌ای وسیع صورت گرفته و جهت اصلاح پتانسیل بزرگی در دسترس می‌باشد.
به نظر می‌رسد که پرورش دهندگان یا کشاورزان سنتی که تمام زندگیشان را با این اسب‌ها گذرانده‌اند، در این باره که یک اسب بدون نقص چگونه باید باشد و اینکه چرا یک اسب با نقص‌های ساختاری قابلیت‌هایش کاهش پیدا می کند، به اندازه‌ کافی مطلع نیستند. در این ارتباط انجام مسابقات زیبایی فرصت خوبی خواهد بود تا عموم برخی آموزش‌های لازم درباره ساختار بدنی اسب عرب را بیاموزند. ممکن است فردی با موضوع زیبایی که از طرف این مسابقات زیبایی تبلیغ می‌شود موافق نباشد، اما مطمئناً می‌تواند با موضوع ساختمان بدنی و ساختاری که براساس یافته‌های مربوط به سلامتی و قابلیت‌ها استوار است موافقت داشته باشد.
در بکارگیری بحث فوق‌الذکر درباره جمعیت اسب‌های عرب که صدها سال است در ایران زندگی می کنند و در حال حاضر به طور صحیح اسامی آنها جمع‌آوری و در تبارنامة ایران مورد قبول WAHO به ثبت رسیده‌اند چالشی بزرگ ایجاد می‌شود و بیشترین توصیه بر آن خواهد که این جمعیت به شکل فعلی که دارای هویتی خاص خود می‌باشد و به عنوان میراث ایران حفظ شود و در ارتباط با تطبیق دادن آنها با هر گونه استاندارد بین‌المللی، انتخاب در این جمعیت باید براساس معیارهای فیزیکی مناسبی صورت گیرد که قابل قبول برای هر اسب بی‌عیب و با ساختار خوب باشند و بخاطر داشته باشیم که نباید قابلیت اسب‌های عرب از بین بروند. یقیناً چنین اقدامی نیاز به وقت زیاد داد اما اینکه چنین عملی نتیجه مثبتی در برخواهد داشت می‌توان در جمعیت باصطلاح «عرب مصري» مشاهده کرد که منشأ آنها گروه کوچکی از اسب‌هایی بودند که در نیمه قرن نوزده توسط عده‌ای از اصیل‌زادگان مصری جمع‌آوری شده بودند. اگر چه نگهداری و انتخاب در آنها در راستای دستیابی به برخی خصوصیات مطلوب خاص بود، ولی باید توجه داشت که این عمل انتخاب برای رسیدن به یک تیپ عربی دلخواه در داخل همان جمعیت صورت گرفته است. در مقایسه عکس اسب‌های مصری قدیمی و جدید هرکسی می‌تواند بخوبی متوجه شود که این عمل انتخاب چقدر موفقیت‌آمیز بوده است و هنوز هم حتی در این جمعیت تنوع زیاد بوده و حتی تفاوتهای غیر منتظره مثبت یا منفی را به سختی می‌توان توضیح داد.

واضح است که استفاده از سیلمی‌های خارجی اصلاح شده با ساختار مناسب به طور قابل ملاحظه‌ای سبب سرعت بخشیدن به روند اصلاح و بهبود نژاد می‌شود اما حقیقت این است که این عمل فقط به کمک سیلمی‌های قوی و غالب حاصل می‌شود. به هر حال، این سیلمی‌ها به شدت بر نژاد قدیمی در تمام موارد تأثیر گذاشته و حتی به سرعت باعث از بین رفتن آن می‌شوند.
بنابراین، نژاد بومی باید به طور دقیق، مطمئن و ارزشمند بررسی شود و سپس با مشخص نمودن اهداف پرورش، با بکارگیری روش‌ها و متدهایی که مناسب بودن آنها در امر انتخاب ثابت شده است نهایتاً نتایجی کسب گردند که رضایت تولید کنندگان و عموم را جلب نمایند.
 
بالا