♘امیرحسین♞
♘ مدیریت انجمن اسب ایران ♞
اين بيماري جزو بيماريهاي اندام حركتي در اسبها مي باشد كه با نام تورم تيغه هاي حساس سم نيز شناخته شده است .
اين بيماري غير مسري بوده و به ندرت رخ مي دهد و ممكن است در اثر ايجاد يك بيماري در ساير نقاط بدن ايجاد شود . مثلاً اگر سم گياهي يا جانوري در هر نقطه از بدن اسب اثر كند از طريق جريان خون به قسمت سم رسيده و سبب ايجاد اين بيماري مي گردد . در اين بيماري درد بسيار شديد بوده به طوري كه حيوان سر خود را به شدت به ديوار مي كوبد و تا سر حد مرگ به خود اسيب مي رساند .
در سم يك رديف لايه حساس ( واجد سلول هاي عصبي ) در بين دو لايه غير حساس ( فاقد سلول هاي عصبي ) قرار دارد . در بيماري لامينايتيس جريان خون در لايه حساس تغيير مي كند و سبب فقدان اكسيژن در سلول هاي عصبي و باعث از بين رفتن سلول هاي عصبي مي شود .
عامل بيماري :
به طور كلي بيماري لامينايتيس عارضه اي است كه در آن بافت نازك و حساس لايه لامين در سم اسب تورم يافته كه در نهايت اين قسمت دچار نكروز گشته و موجب خون مردگي و جمع شدن خون در اطراف ناحيه سم مي گردد . در واقع مي توان گفت : لامينايتيس يك حالت انقطاع و گسيختگي در تامين خون در ناحيه سم است و اين ناراحتي و تخريب باعث مي شود كه بافت هاي لايه لامين با كمبود اكسيژن و مواد غذايي روبه رو شوند .
بنابراين لامينايتيس عبارت است از تغييرات گردش خون در پا كه موجب التهاب ناحيه لامين گشته و باعث ايجاد درد در آن قسمت از پا مي شود .
از نظر درمانگاهي بيماري با لنگش توام و با گرمي و درد در اطراف سم ظاهر مي شود . گرچه لامينايتيس بيشتر در اسب ها و پوني هاي چاق با وزن زياد اتفاق مي افتد ولي بيماري فوق در هر اسبي و در هر زمان از سال مي تواند بروز كند . مهمترين علت بيماري مربوط به وارد شدن سموم از طريق دستگاه گوارش است مثل مواقعي كه پوني از جيره اي با پروتئين بالا تغذيه مي كند . رايج ترين علت ايجاد لنگش پوني و اسب در اواخر بهار و اوايل تابستان هنگام چرا در چراگاههاي حاوي علف هاي غني و پر پشت به ويژه اگر زمين براي رشد گياهان كود دهي شده باشد ( گياهان حاوي پروتئين زياد ) مي باشد .
لنگش ممكن است در فصول ديگر سال به دليل پرخوري پوني يا مصرف بيش از حد كنسانتره نيز ايجاد شود و همچنين در اثر مصرف زياد علوفه تازه و آبدار با كربوهيدرات بالا و باقيماندن زياد در معده ايجاد شود . كربوهيدرات كه بايد در روده كوچك هضم و جذب گردد ، به روده بزرگ رفته و به دنبال آن تعادل باكتريايي در روده بزرگ به هم خورده و تعداد باكتري هايي كه از محيط قندي استفاده مي كنند بيشتر و آنهايي كه از فيبر استفاده مي كنند كاسته مي شود كه اين امر منجر به اسيدي شدن محيط شده و آندوتوكسين آزاد مي گردد. در محيط اسيدي قابليت نفوذ پذيري ديواره روده افزايش پيدا كرده و توكسين ها وارد خون مي شوند و در گردش و فشار خون اختلال و به دنبال آن بيماري لامينايتيس ايجاد مي شود .
گاهي اين بيماري به علت عفونت يا بيماري در ناحيه ديگري از بدن مانند تومور در هيپوفيز ، پانسمان غير صحيح پا و حتي نعل بندي نادرست كه سبب دراز شدن سم مي شود ايجاد مي گردد . گاهي اين بيماري ناشي از عوارض مصرف نادرست داروهايي نظير كورتون هم مي باشد . گاهي ضربه هاي شديد خصوصاُ در اسب هاي مستعد چاقي به خصوص وقتي كه بر روي زمين ناهموار حركت مي كنند و يا مصرف برخي داروها خصوصاُ كورتيكوستروئيدها ممكن است باعث افزايش انقباض سرخرگ ها در پا شده و به دنبال آن موجب محدود شدن جريان خون شود . عوامل ديگري شامل چرخش روده بزرگ ( كولون ) ، تغيير در نوع جيره غذايي ، نوشيدن آب سرد بعد از يك تمرين سخت ، تحمل وزن زياد بر روي اندام هاي حركتي به خصوص در حركت هاي شديد بر روي زمين هاي ناهموار و سخت كه موجب فشار جانبي بر روي اندام هاي حركتي مي گردد ، خستگي شديد و بيش از حد ، از دست دادن آب بدن ، عوامي ژنتيكي ، غيار كردن ( چيدن سم ) نادرست و نامنظم و نعل بندي ناصحيح باعث ايجاد اين بيماري مي شود .
علائم بيماري :
به دو شكل ظاهر مي شود :
حاد : همراه با لنگش خفيف يا شديد ، ضعف و خستگي ، كم اشتهايي ، افزايش ضربان قلب و تنفس ، حس شدن نبض در سرخرگ انگشتي ، عدم تمايل به حركت ، گام هاي آرام و بلند كه در اين حالت اسب درد شديدي احساس مي كند و از راه رفتن خودداري مي كند و در حالت ايستاده پاهاي عقب خود را جلوتر آورده زير بدن قرار مي دهد تا مقداري از فشار وزن خود را روي آنها منتقل كند و بالعكس دست هاي خود را جلوتر آورده تا وزن كمتري از بدن را روي آنها تحمل كند . بافت سم حساس بوده و به خصوص در ناحيه كف و پنجه در صورت ضربه ملايم درد را به همراه دارد . زمين گير شدن و ترشحات در قسمت تاج سم و جدا شدن پوست سم نيز اتفاق مي افتد .
مزمن : لنگش و حالت غير طبيعي در پاها ، كف سم به صورت سطح صاف يا ناهموار ، پهن شدن خط سفيد خصوصاً در جدار سم ، رشد غير طبيعي و غير يكنواخت سم ، صداهاي نامنظم در شاخ سم ، شكاف و ترك هايي در تاج سم ، متورم شدن تاج سم ، عرق كردن حيوان ، وجود حلقه هاي متعدد روي سم و در نهايت سم سست و آويخته مي شود .
درمان بيماري :
اگر اسب دچار لنگش شد براي جلوگيري از وخيم تر شدن بيماري بايد بلافاصله دامپزشك را مطلع كنيد .
در مرحله اوليه اسب از چرا و مصرف كنسانتره منع مي شود و سپس رفع عامل ايجاد كننده بيماري ، رفع سريع نقص و اختلالات جريان خون در ناحيه سم ، كاهش فشار وارده به ناحيه لامين ، استفاده از مواد مسهل در حيواناتي كه غلات به ميزان زياد مصرف مرده اند ، درمان مناسب جفت ماندگي ، استفاده از عوامل ضد التهابي توصيه مي شود . در ضمن از كورتون استفاده نشود چون باعث كاهش سنتز پروتئين شده و ممكن است موجب انقباض عروق محيطي و اختلالات ديگر عروق گردد . استفاده از بانداژهاي حمايت كننده براي كاهش فشار به ناحيه لامين و بند سوم انگشت و قرار دادن پا در آب گرم سبب تسريع جريان خون در آن موضع مي شود و براي اسب بيمار راه رفتن 6 بار در روز و هر بار 10 دقيقه توصيه مي شود . استفاده از نعل يا كفش هاي مخصوص و قالب هاي كف سم و اصطبل هاي شني .
غذاي اسب بيمار بايد حاوي ويتامين هايي مناسب ، مواد معدني ، اسيدهاي آمينه و مواد مكمل باشد زيرا اين مواد به رشد قسمت شاخي سم كمك مي كند .
كنترل و پيشگيري :
محدود كردن اسب ها از چرا در چراگاههاي حاوي علوفه رسيده و آبدار و مراتع حاوي علف هاي تازه و پر پشت به ويژه مراتع غلات ، محدود كردن اسب ها از مصرف بيش از حد كنسانتره در فصل بهار و اوايل تابستان ، اگر حيوان استعداد چاقي دارد بسيار مراقب بوده و تلاش كنيد وزن آن را پايين آوريد . كنترل پاهاي حيوان چاق در راه رفتن و استفاده از نعل هاي مناسب و نعل بندي صحيح ، يورتمه نبردن اسب ها بر روي جاده ها و زمين هاي سخت .
اين بيماري غير مسري بوده و به ندرت رخ مي دهد و ممكن است در اثر ايجاد يك بيماري در ساير نقاط بدن ايجاد شود . مثلاً اگر سم گياهي يا جانوري در هر نقطه از بدن اسب اثر كند از طريق جريان خون به قسمت سم رسيده و سبب ايجاد اين بيماري مي گردد . در اين بيماري درد بسيار شديد بوده به طوري كه حيوان سر خود را به شدت به ديوار مي كوبد و تا سر حد مرگ به خود اسيب مي رساند .
در سم يك رديف لايه حساس ( واجد سلول هاي عصبي ) در بين دو لايه غير حساس ( فاقد سلول هاي عصبي ) قرار دارد . در بيماري لامينايتيس جريان خون در لايه حساس تغيير مي كند و سبب فقدان اكسيژن در سلول هاي عصبي و باعث از بين رفتن سلول هاي عصبي مي شود .
عامل بيماري :
به طور كلي بيماري لامينايتيس عارضه اي است كه در آن بافت نازك و حساس لايه لامين در سم اسب تورم يافته كه در نهايت اين قسمت دچار نكروز گشته و موجب خون مردگي و جمع شدن خون در اطراف ناحيه سم مي گردد . در واقع مي توان گفت : لامينايتيس يك حالت انقطاع و گسيختگي در تامين خون در ناحيه سم است و اين ناراحتي و تخريب باعث مي شود كه بافت هاي لايه لامين با كمبود اكسيژن و مواد غذايي روبه رو شوند .
بنابراين لامينايتيس عبارت است از تغييرات گردش خون در پا كه موجب التهاب ناحيه لامين گشته و باعث ايجاد درد در آن قسمت از پا مي شود .
از نظر درمانگاهي بيماري با لنگش توام و با گرمي و درد در اطراف سم ظاهر مي شود . گرچه لامينايتيس بيشتر در اسب ها و پوني هاي چاق با وزن زياد اتفاق مي افتد ولي بيماري فوق در هر اسبي و در هر زمان از سال مي تواند بروز كند . مهمترين علت بيماري مربوط به وارد شدن سموم از طريق دستگاه گوارش است مثل مواقعي كه پوني از جيره اي با پروتئين بالا تغذيه مي كند . رايج ترين علت ايجاد لنگش پوني و اسب در اواخر بهار و اوايل تابستان هنگام چرا در چراگاههاي حاوي علف هاي غني و پر پشت به ويژه اگر زمين براي رشد گياهان كود دهي شده باشد ( گياهان حاوي پروتئين زياد ) مي باشد .
لنگش ممكن است در فصول ديگر سال به دليل پرخوري پوني يا مصرف بيش از حد كنسانتره نيز ايجاد شود و همچنين در اثر مصرف زياد علوفه تازه و آبدار با كربوهيدرات بالا و باقيماندن زياد در معده ايجاد شود . كربوهيدرات كه بايد در روده كوچك هضم و جذب گردد ، به روده بزرگ رفته و به دنبال آن تعادل باكتريايي در روده بزرگ به هم خورده و تعداد باكتري هايي كه از محيط قندي استفاده مي كنند بيشتر و آنهايي كه از فيبر استفاده مي كنند كاسته مي شود كه اين امر منجر به اسيدي شدن محيط شده و آندوتوكسين آزاد مي گردد. در محيط اسيدي قابليت نفوذ پذيري ديواره روده افزايش پيدا كرده و توكسين ها وارد خون مي شوند و در گردش و فشار خون اختلال و به دنبال آن بيماري لامينايتيس ايجاد مي شود .
گاهي اين بيماري به علت عفونت يا بيماري در ناحيه ديگري از بدن مانند تومور در هيپوفيز ، پانسمان غير صحيح پا و حتي نعل بندي نادرست كه سبب دراز شدن سم مي شود ايجاد مي گردد . گاهي اين بيماري ناشي از عوارض مصرف نادرست داروهايي نظير كورتون هم مي باشد . گاهي ضربه هاي شديد خصوصاُ در اسب هاي مستعد چاقي به خصوص وقتي كه بر روي زمين ناهموار حركت مي كنند و يا مصرف برخي داروها خصوصاُ كورتيكوستروئيدها ممكن است باعث افزايش انقباض سرخرگ ها در پا شده و به دنبال آن موجب محدود شدن جريان خون شود . عوامل ديگري شامل چرخش روده بزرگ ( كولون ) ، تغيير در نوع جيره غذايي ، نوشيدن آب سرد بعد از يك تمرين سخت ، تحمل وزن زياد بر روي اندام هاي حركتي به خصوص در حركت هاي شديد بر روي زمين هاي ناهموار و سخت كه موجب فشار جانبي بر روي اندام هاي حركتي مي گردد ، خستگي شديد و بيش از حد ، از دست دادن آب بدن ، عوامي ژنتيكي ، غيار كردن ( چيدن سم ) نادرست و نامنظم و نعل بندي ناصحيح باعث ايجاد اين بيماري مي شود .
علائم بيماري :
به دو شكل ظاهر مي شود :
حاد : همراه با لنگش خفيف يا شديد ، ضعف و خستگي ، كم اشتهايي ، افزايش ضربان قلب و تنفس ، حس شدن نبض در سرخرگ انگشتي ، عدم تمايل به حركت ، گام هاي آرام و بلند كه در اين حالت اسب درد شديدي احساس مي كند و از راه رفتن خودداري مي كند و در حالت ايستاده پاهاي عقب خود را جلوتر آورده زير بدن قرار مي دهد تا مقداري از فشار وزن خود را روي آنها منتقل كند و بالعكس دست هاي خود را جلوتر آورده تا وزن كمتري از بدن را روي آنها تحمل كند . بافت سم حساس بوده و به خصوص در ناحيه كف و پنجه در صورت ضربه ملايم درد را به همراه دارد . زمين گير شدن و ترشحات در قسمت تاج سم و جدا شدن پوست سم نيز اتفاق مي افتد .
مزمن : لنگش و حالت غير طبيعي در پاها ، كف سم به صورت سطح صاف يا ناهموار ، پهن شدن خط سفيد خصوصاً در جدار سم ، رشد غير طبيعي و غير يكنواخت سم ، صداهاي نامنظم در شاخ سم ، شكاف و ترك هايي در تاج سم ، متورم شدن تاج سم ، عرق كردن حيوان ، وجود حلقه هاي متعدد روي سم و در نهايت سم سست و آويخته مي شود .
درمان بيماري :
اگر اسب دچار لنگش شد براي جلوگيري از وخيم تر شدن بيماري بايد بلافاصله دامپزشك را مطلع كنيد .
در مرحله اوليه اسب از چرا و مصرف كنسانتره منع مي شود و سپس رفع عامل ايجاد كننده بيماري ، رفع سريع نقص و اختلالات جريان خون در ناحيه سم ، كاهش فشار وارده به ناحيه لامين ، استفاده از مواد مسهل در حيواناتي كه غلات به ميزان زياد مصرف مرده اند ، درمان مناسب جفت ماندگي ، استفاده از عوامل ضد التهابي توصيه مي شود . در ضمن از كورتون استفاده نشود چون باعث كاهش سنتز پروتئين شده و ممكن است موجب انقباض عروق محيطي و اختلالات ديگر عروق گردد . استفاده از بانداژهاي حمايت كننده براي كاهش فشار به ناحيه لامين و بند سوم انگشت و قرار دادن پا در آب گرم سبب تسريع جريان خون در آن موضع مي شود و براي اسب بيمار راه رفتن 6 بار در روز و هر بار 10 دقيقه توصيه مي شود . استفاده از نعل يا كفش هاي مخصوص و قالب هاي كف سم و اصطبل هاي شني .
غذاي اسب بيمار بايد حاوي ويتامين هايي مناسب ، مواد معدني ، اسيدهاي آمينه و مواد مكمل باشد زيرا اين مواد به رشد قسمت شاخي سم كمك مي كند .
كنترل و پيشگيري :
محدود كردن اسب ها از چرا در چراگاههاي حاوي علوفه رسيده و آبدار و مراتع حاوي علف هاي تازه و پر پشت به ويژه مراتع غلات ، محدود كردن اسب ها از مصرف بيش از حد كنسانتره در فصل بهار و اوايل تابستان ، اگر حيوان استعداد چاقي دارد بسيار مراقب بوده و تلاش كنيد وزن آن را پايين آوريد . كنترل پاهاي حيوان چاق در راه رفتن و استفاده از نعل هاي مناسب و نعل بندي صحيح ، يورتمه نبردن اسب ها بر روي جاده ها و زمين هاي سخت .